⠂⠃⠗⠁⠊⠇⠇⠑ ⠂⠁⠇⠋⠁⠃⠑⠎⠊ ⠂⠓⠁⠅⠅⠊⠝⠙⠁ ⠂⠃⠊⠇⠊⠝⠍⠑⠎⠊ ⠂⠛⠑⠗⠑⠅⠑⠝⠇⠑⠗ ifadesinden ne anlıyorsunuz?
Hiçbir şey anlamadıysanız belki de Braille alfabesini öğrenmelisiniz.
Evet, bu ifade görme yetisini kaybetmiş insanların okumaları için geliştirilen Braille alfabesiyle yazılmıştır ve “Braille Alfabesi Hakkında Bilinmesi Gerekenler” anlamına gelmektedir.
Braille alfabesi (Kör alfabesi), dokunarak okumaya yönelik bir alfabedir ve 1821’de Fransa’da Louis Braille tarafından icat edilmiştir.
Doğuştan gözleri görmeyen insanlara okuma öğretmek veya görme yetilerini sonradan kaybeden yetişkinlerin hayatlarını sürdürebilmeleri kolaylaştırmak için son derece önemli bir icat olan Braille alfabesi…
Şimdi bu dokunsal alfabe hakkında daha detaylı bilgi edinme zamanı…
Braille Alfabesi
Braille alfabesi, gözleri görmeyen veya görme yetisi zayıflayan kişilerin dokunarak okumasını sağlayan bir yazı sistemidir. Braille alfabesinde her harf ve rakam için bir hücre bulunur. 3 satır ve 2 sütundan oluşan bir Braille hücresinde 6 noktalık alan vardır. Ancak örneğin bazı harfler için tek bir kabartmalı nokta kullanılırken bazı harflerde ise 5 kabartmalı nokta bulunur.
Örneğin a harfini yazmak için 3 satır 2 sütunluk alanın sadece 1×1 bölümündeki nokta kabartmalı yazılır.
“emoji” kelimesini yazmak istediğimizde şöyle bir görüntü ortaya çıkar: ⠑⠍⠕⠚⠊
Braille alfabesinde rakamlar ise şöyle yazılır.
Her rakamdan önce ⠼ ifadesi yer alır. Böylece o karakterin rakam olduğu gösterilmiş olur. Örneğin 2017 yazmak istediğimizde şöyle bir görüntü oluşur.
Braille alfabesindeki noktalama işaretleri de şöyledir.
Braille Türleri
Braille alfabesinin temel olarak iki türü vardır.
Alfabetik Braille
Birinci tür olarak da adlandırılan bu yöntemde alfabede harflerin kabartması nasılsa öyle yazılır. Örneğin “can” kelimesi 3 farklı harften oluşur ve her harfin yazım şekli farklıdır. Alfabetik Braille’de bu harf de bağımsız biçimde yazılır. Bu tür, özellikle alışveriş listesi, telefon numarası, asansör numarası gibi temel şeyler için kullanılır.
Edebi Braille
İkinci tür olarak da adlandırılan bu yöntemde ise kısaltmalar kullanılır. Örneğin İngilizcede sıkça kullanılan ve yeterlik fiili olarak isimlendirilen “can” kelimesi yerine tek bir kabartma kullanılır. Böylece sık kullanılan kelimeler için tasarruf sağlanmış olur. Özellikle Braille alfabesiyle yazılmış edebi eserler ve gazetelerde edebi Braille kullanılır.
Braille Alfabesi Nasıl Yazılır?
Bu alfabeyi yazmak üzere çeşitli yöntemler kullanılabilir. Örneğin delikli bir levha ve ucu sivri bir işaretleme kalemiyle her harf işaretleme yöntemiyle yazılabilir. Sayfanın arkasından yapılan bu işaretlemeyle kabartmalar sayfanın okunan yüzünde belirir. Yazıyı tersten yazmak gerektiği için bu yöntem daktiloya göre daha karışıktır.
Aynı şekilde bir de Perkins Brailler ya da braille daktilosu bulunur. Kağıt daktilonun içine yerleştirilir. Bir adet boşluk tuşu ve 6 adet işaret tuşu bulunan bu daktiloda bir harfi yazmak için aynı anda birden çok tuşa basılabilir.
Yani Braille yazmak için hem manul hem de dijital makineler bulunmaktadır. Ancak sıkı bir çalışma sonrası Braille alfabesini öğrenmek ve bu alfabeyle yazmak sanıldığı kadar zor değildir.
Braille ve Okuma Yazarlık
Yakın dönemde yapılan çalışmalar, erken yaşlarda Braille alfabesini öğrenen kişilerin okul hayatında daha başarılı olduğunu, daha kolay iş bulabildiğini ortaya koymaktadır. Bu nedenle gözleri görmeyen insanların Braille alfabesini öğrenmeleri son derece önemlidir. ABD’deki gözlerin görmeyen yetişkinlerin %74’ü çalışmamakta ve devlet tarafında belli bir maaş almaktadırlar. Geri kalan %26’lık kısım ise Braille alfabesini kullanabilen kişilerden oluşmaktadır. Bu bağlamda Braille alfabesi bilen kişilerin iş bulmaları ve mesleki açıdan ilerlemeleri daha kolaydır. Louis Braille tarafından icat edildiği günden beri hem etkili bir iletişim hem de kör veya görme bozukluğu yaşayan kişilerin eğitimi için kullanılan Braille, insanlık tarihinin şüphesiz en önemli buluşlarından biri durumunda.
Louis Braille
Louis Braille, 1809 yıllında Fransa’da doğmuştur. 3 yaşında babasının dükkanında oynarken yanlışlıkla gözüne kesici bir alet sokan Braille, tek gözünü kaybetmiştir. Oluşan enfeksiyon nedeniyle diğer gözünü de kaybeden Braille, 16 yaşında Paris’te bulunan körler okuluna başlamıştır. Burada harflerin ve sayıların elle hissedilerek okunabilmesini sağlamak için kağıda delikler açmayan başlayan Braille, bir anlamda kendi alfabesini yaratmaya başlamıştır 16 yaşında.
Braille alfabesinden önce sadece kabartmalı harfleri okuyabilen körlerin için bu süreç oldukça yavaş ve zordur. Braille kabartmalı nokta sistemini geliştirirken Napolyon’un ordusundan emekli bir asker olan Charles Barbier’den ilham almıştır. Barbier, askerlerin savaş esnasında düşmanlara kendini belli etmemek için ses çıkarmadan anlaşabilmeleri için kabartmalı nokta sistemini geliştirmiştir. Braille ise bu sistemden oldukça etkilenerek bu sistemi geliştirmek için 3 yıl boyunca uğraşmıştır.
1824 yılında Louis Braille tarafından geliştirilen bu alfabe bugün neredeyse tüm dünya dillerinde kullanılmaktadır. Braille, 1852 yılında 42 yaşındayken başarılı bir öğretmen, müzisyen ve mucit olarak hayatını kaybetmiş ancak arkasında körlerin hayatını kolaylaştıran muhteşem bir miras bırakmıştır.
Braille Alfabesi Öğrenmek
Braille alfabesi öğrenmek, gözleri gören insanlar için de yeni bir dil öğrenmek gibidir. Kabartmalı noktaların alfabede ifade ettikleri harfleri, rakamları ve noktalama işaretlerini ezberlemek için parmak hassasiyetinin geliştirilmesi şarttır.
Eğer okumayı, yeni bir şeyler öğrenmeyi, kitapları seviyorsanız Braille alfabesi öğrenmeyi deneyebilirsiniz. Braille alfabesini öğrenmek, çalışma azminize bağlı olarak bir yıl ya da birkaç ay sürebilir fakat sonunda çok faydalı bir beceri kazanmış olursunuz.
Eğer giriş seviyesinde ufak tefek şeyler için Braille alfabesi öğrenmek istiyorsanız birinci tür sayılan alfabetik Braille öğrenmeyi deneyebilirsiniz. Zira bu türde her harf ya da sayının tek bir kabartması vardır. Yazınsal alfabede olduğu gibi bazı kelimeler için tek bir kabartma biçimi kullanılmaz alfabetik Braille’de. Tabii bu aşamada karar sizin. Dilediğiniz Braille alfabesi türünü öğrenebilirsiniz.
Braille alfabesini öğrenmek, gözleriniz gayet iyi görüyor olsa bile şahane bir yatırım olur. Dünyanın binbir türlü hali var ne de olsa…
Parmak Hassasiyeti
Braille alfabesi öğrenmek istiyorsanız parmak hassasiyetinizi geliştirmek durumundasınız. Yeni bilgileri ezberlemek kadar önemlidir parmak hassasiyeti. Zira bu alfabede dokunarak ezberlemek durumundasınız.
Parmak hassasiyeti kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Parmak uçlarında yanık, doku bozukluğu gibi sorunlar bulunmayan yetişkinlerin parmak hassasiyeti yeterince iyidir. Ancak diyabet, doku kaybı, belli ilaçlar parmak uçlarında hassasiyet kaybına da neden olabilir.
Braille, genelde işaret parmağı ucundaki kabarık bölgeyle okunur. En hassas parmak işaret parmağı olduğu için durum böyledir, ancak kişi en rahat olduğu parmağıyla da okuma yapabilir. Bazı yayınlar da olağandan daha büyük noktalar kullanılır. Bu da herkes için işleri daha da kolay hale getirir.
İlginç Braille Örnekleri
Son olarak ülkemizden ve dünyadan farklı Braille alfabesi kullanımlarına bakalım.
(Menüde yer alan yemeklerden bazıları: ezogelin çorbası, rosto köfte ve muzlu puding)
Bilkent Üniversitesi kampüslerinde bulunan yemekhanelerde menüler Braille alfabesiyle de yazılıyor. Keza Ankara Büyükşehir Belediyesi de otobüs duraklarına yerleştirdiği levha aracılığı ile o duraktan geçen otobüsleri belirtiyor. İki kurumu da görme yetisini kaybetmiş insanlara sağladıkları kolaylık için kutlarız.
Kanada, Meksika, Hindistan, İsrail, Rusya ve İsviçre gibi ülkelerin bazı banknot serileri de Braille alfabesine uygun olarak basılmış durumda.
Fransalı ünlü şarap markası Chapoutier de şarap şişelerinin üstüne Braille alfabesi de eklemiş durumda.
İngiltere’de ise tüm ilaç kutularında ilaç adının Braille alfabesiyle de yazılması yasal olarak zorunlu. Ayrıca kutu üzerinde edebi Braille kullanılması da yasak. Yani herkesin anlayabileceği alfabetik Braile bulunmalı kutuların üzerinde.
One Comment
Leave a Reply