Sık sık birinin sizi gözetlediği veya takip ettiği hissine kapılıyor musunuz?
Yolda yürürken bir anda arkanıza döndüğünüzde arkanızdaki birinin sizi izlediğini görüyor musunuz?
Peki o kişinin sizi izlediğini nasıl anlıyorsunuz?
Merak etmeyin 3 harflilere karışmadınız. Bu hisse kapılmanızın ve gözlerinizle görmediğiniz birinin sizi izlediğini hissetmenizin oldukça bilimsel bir açıklaması var.
Size duyularınızdan bağımsız bir his, bir içgüdü gibi gelen bu olay, aslında insan duyularının ne kadar etkileyici bir şekilde işlediğini gözler önüne seriyor.
Okulda hepimize görme duyusunun şu şekilde işlediği anlatılır; cisme çarpan ışık gözümüze yansır, bu sinyaller beyindeki görme merkezine ulaşır ve bizde bu sayede cismi algılayabiliriz. Gördüğümüz cisimler içerisinde hangisine odaklandığımız ise başka bir sürecin sonucu olarak ortaya çıkar.
İşte şimdi bu öğrendiğiniz basit bilginin çok daha ötesinde bir sürecin işlediğini sizlere anlatacağız.
Görmeden de Görebiliriz
BBC’de yer alan bir habere göre, göze ulaşan bilgi, beynin her biri özel bir işleve sahip en az 10 ayrı bölgesine ulaşır. Beynin arka kısmında yer alan görme korteksi ise bilim insanlarının en çok odaklandığı noktadır. Çünkü bu bölge bilinçli görmeyi, renkleri ve ince ayrıntıları ayırmayı sağlar. Bilinçli görme derken görmek istediğimiz noktaya odaklanmış olmayı anlatmaya çalışıyoruz.
Bunu bir örnekle hemen açıklayalım. Önünüzde yer alan bilgisayar veya telefona odaklanarak bu yazıyı okuyorsunuz. Ancak görüş açınız bu yazıyı okuduğunuz cihazdan çok daha geniş bir alanı kapsıyor. Siz istemsiz olarak telefon veya bilgisayarınızın etrafındaki cisimleri de görüyor, bunları da beyninize kayıt ediyorsunuz. İşte beynimizin diğer bölgeleri de bu farklı bilgileri işlemektedir.Üstelik bu işleme süreci biz farkına varmadan oldukça hızlı bir şekilde gerçekleşir.
Kortikal Körlük ve Gözetlenme Hissi
Sinir sistemi hasar gören insanlar bu araştırmaya ciddi bir katkı sağlamaktadırlar. Beynin görme korteksi kısmen hasar görmüşse görme duyusu etkilenir. Görme korteksinin tamamı yitirilmişse bilinçli görme de tümüyle yitirilir. Nörologlar bu durumu ‘kortikal körlük’ adını verirler.
Kortikal körlük olarak nitelendirilen durumda tam bir körlükten söz etmek mümkün değildir. Görme korteksi olmadan herhangi bir şeyin görüntüsü beyinde oluşmaz; ama gözün algıladığı ve beynin diğer bölgelerinde işlenen bilgilere tepki gösterilebilir. İşte bu bir nevi bilinçsiz görmedir.
Larry Weiskrantz’ın 1974 yılında “kör görüşü” olarak tanımladığı bu durum, görme korteksi işlevini kaybetmesi nedeniyle tüm bilinçli görme yetisini kaybeden hastaların hala görsel uyarıcılara tepki vermesi halini anlatmaktadır.
Bu hastalar okuyamaz, film seyredemez, ama örneğin ışığın ne taraftan geldiğini çoğu zaman tahmin edebilir. Çünkü görme korteksleri işlevsiz olsa da beynin görme ile ilgili diğer bölgeleri beyne ulaşan bilgiyi işleyip ışık kaynağını tespit etmelerini sağlar. Hatta bazı araştırmalarda bu hastaların yüz ifadelerini de tespit edebildikleri görülmüştür.Bir süre önce yapılan bir araştırmada, bu durumda olan bir hastanın, kendisini izleyen kişinin yüzünü bilinçli olarak görmese de, kendisine bakıldığını fark ettiği görülmüştür.
Görme Kaybı Görmeye Engel Değil
Cenevre Üniversite Hastanesi’nden araştırmacı Alan J Pegna ve ekibinin TD isimli bir hasta üzerinde yaptığı araştırmalarda bu olaya oldukça büyük katkı sağlamıştır.
TD isimli hasta bir doktordu ve geçirdiği felç sonucunda beyninin görme korteksi hasar görmüş ve kortikal körlük oluşmuştu.Bu durumda olan hasta sayısı fazla olmadığı için TD, görme korteksi olmadan bir insanın neler yapıp yapamayacağına dair araştırmalarda yer aldı. TD’ye birkaç insan yüzü fotoğrafı gösterildi. Bunların bir kısmı doğrudan karşıya bakıyor, bir kısmı izleyen kişiye bakıyor, bir kısmı ise başka bir yöne bakıyordu.
TD’ye fonksiyonel manyetik rezonanslı tarama (fMRI) cihazı içerisindeyken bu resimler gösterildi ve beyin aktivitesi ölçüldü. Tarama sonucunda, bilinçli halimizin hassas olmadığı şeylere beynimizin hassasiyet gösterebileceği görüldü.
TD doğrudan kendisine bakan yüzlere bakarken beyninin amigdal bölgesi daha aktifti. Bu bölge yüzler ve duygularla ilgili bilgileri işleme sokuyordu. Ayrıca kendisi bilmeden onu izleyen birileri etrafında olduğunda da bu bölge aktifleşiyordu.
Bu araştırma açıkça ortaya koyuyorki, kişileri tanımak, okumak, televizyon izlemek için görme korteksi zorunluyken, farklı algılar için bu korteks elzem değildir. Bu araştırma ayrıca, bilinçli olarak farkına varmasak da, belki gözümüzün ucuyla görme alanımıza giren insanların bize baktığını fark ettiğimizi gösteriyor.
İşte trende, yolda, otobüste veya bir konserde arkanız dönük olduğu halde birinin sizi gözlemlediği hissediyor olmanızın sebebi tam olarak bu.
Anlayacağınız sizde bir sıkıntı yok, sadece beynimi oldukça farklı bir şekilde çalışıyor. 😉
