Gülten Akın, en güzel sevdaların kara saçlı kadını… Birçok hayatı tüm bir ömre sığdırmış, sadece uzun değil bir de dolu dolu yaşamış olan bu güzel şairi yad etmek için bir fırsat olarak düşündük gelen sonbaharı, bu yazıyı da böylece kaleme aldık. Umarız, dizeleri dokunur size de.
Ah, kimselerin vakti yok
Durup ince şeyleri anlamaya.
Gülten Akın Hakkında
Gülten Akın, cumhuriyetin ilk yıllarında dünyaya geldi. Ocak ayının 23’ünde doğmuş bir kış bebeğiydi. Yıl; bin dokuz yüz otuz üç, yer; Yozgat. Sorgun’da büyümüş bir kadın, bugün tüm ülkenin geçmişini dizelerine dökebilecek kadar her soluğunu yaşamış bu ülkenin. Her insanıyla tanışmış kadar samimi, her gününü görmüş kadar yorgun.
yozgat escort
Sene bin dokuz yüz kırka gelirken, Gülten de Ankara’ya göç etti. Önce Ankara Atatürk Anadolu Lisesi’nde, sonra ise Ankara Hukuk Fakültesi’nde okudu. Ankara kadar içe kapanık başlayan şiir yaşamında da bu yüzden önce İkinci Yeni Akımına yakın bireyci şiirlerle başladı. Daha sonra, Ankara kadar toplum kokan biri olduğunu keşfedip, toplumcu şiire döndü yüzünü.
Küçük, küçücük bir kızken
Unutacak mısın yüreğim
Bir kurdele bir pabuç yüzünden
Unutacak mısın yüreğimŞimdi de onulmaz korkundur
Evde ekmeğin tükenmesi
Un biter, ekmek biter, gelsin ödünçler
Unutacak mısın yüreğimBaşın dönerdi sabahları
Her atılan bomba bir parça
Yiyecek alır giderdi
İkinci Dünya Savaşı sırtından geçti
Unutacak mısın yüreğim
Evlendi ve Anadolu’da Her Yere Gitti
Evlilik onun için kadınların yazgısı sayıldığı gibi, ayak bileğinden eve zincirli olmak değildi. Bin dokuz yüz elli altı yılında Yaşar Cankoçak ile evlendi. Birlikte bu dünyaya beş tane çocuk büyüttüler. Buna karşın, Yaşar beyin bir kaymakan olması sebebiyle Anadolu’nun çok şeitli yerlerinde çalışmak ve yaşamak için gittiler. Örneğin Gevaş’a, Alucra’ya, Gerze’ye, Saray’a… Maraş’a… Gülten Hanım boş durmadı buralarda, hukuk mezunu bir kadındı, ne de olsa. Yardımcı avukatlık, avukatlık ve öğretmenlik yaptı. Bin dokuz yüz yetmiş ikide Ankara’ya dönene dek, çalıştı.
Ankara’da ise, demokratik kitle örgütlerinin yeniden kuruluş çalışmalarında aktif bir rol alarak, yüzünü yeniden toplum için üretmeye döndü. İnsan Hakları Derneği (İHD), Dil Derneği, Halkevleri (HE) gibi birçok kuruluşun hem kuruculuğunu hem de yöneticiliğini yaptı.
Dört duvar arasına sığmayan bir insandı.
Dört duvar arasına sığmayan bir kadındı.
İçinde ayıp, dışında geçim, sol yanında sevgi vardı.
Uzaktı dön yakındı dön çevreydi dön
Yasaktı yasaydı töreydi dön
İçinde dışında yanında değilim
İçim ayıp dışım geçim sol yanım sevgi
Bu nasıl yaşamaydı dönOnlarsız olmazdı, taşımam gerekti, kullanmam gerekti
Tutsak ve kibirli -ne gülünç-
Gözleri gittikçe iri gittikçe çekilmez
İçimde gittikçe bunaltı gittikçe bunaltı
Gittim geldim kara saçlarımı öylece buldumKestim kara saçlarımı n’olacak şimdi
Bir şeycik olmadı – Deneyin lütfen –
Aydınlığım deliyim rüzgârlıyım
Günaydın kaysıyı sallayan yele
Kurtulan dirilen kişiye günaydınŞimdi şaşıyorum bir toplu iğneyi
Bir yaşantı ile karşılayanlara
Gittim geldim kara saçlarımdan kurtuldum.
Edebiyatla Buluşması
İlk şiiri, Son Haber gazetesinde bin dokuz yüz elli birde yayımlandı.
Ardından Hisar, Varlık, Yeditepe, Türk Dili, Mülkiye gibi dergilerde de şiirleri çıktı.
Başlarda şiirlerinin konusu doğa, aşk, ayrılık, özlem iken, daha sonraları ise toplumsal sorunlar ağır bastı. Seksen öncesinde halkın yaşadıkları, onun da hayatına ve şiirine yansıdı. Daha sonraki şiirlerinde toplumsal sorunlara yöneldi. Gezip gördüğü yerlerden aldığı esinle zenginleşen ve coşkulu bir insan sevgisiyle yoğrulan şiiri, toplumsal sorunları, yaşam-halk ilişkisini öne çıkardı.
Geçiş döneminin en güzel şiirlerinden biri, aşkın itirafı ve kavganın çağrısı ile el ele yürüyebilme cesaretini taşıdı:
SENİ SEVDİM
Seni sevdim, seni birdenbire değil usul usul sevdim
“Uyandım bir sabah” gibi değil, öyle değil
Nasıl yürür özsu dal uçlarına
Ve günışığı sislerden düşsel ovalaraSusuzdu, suya değdi dudaklarım seni sevdim
Mevsim kirazlardan eriklerden geçti yaza döndü
Yitik ceren arayı arayı anasını buldu
Adın ölmezlendi bir ağız da benden geçerek
Soludum, üfledim,yaprak pırpırlandı Ağustos dindi
Seni sevdim, sevgilerim senden geçerek bütünlendiSeni sevdim, küçük yuvarlak adamlar
Ve onların yoğun boyunlu kadınları
Düz gitmeden önce ülkeyi bir baştan bir başa
Yalana yaslanmış bir çeşit erk kurulmadan önce
Köprüler ve yollar tahviller senetler hükmünde
Dışa açılmadan önce içe açılmadan önce kapanmadan önce
Nehirlerimiz ve dağlarımız ve başka başka nelerimiz
Senet senet satılmadan önce
Şirketler vakıflar ocaklar kutsal kılınıp
Tanrı parsellenip kapatılmadan önce
Seni sevdim. Artık tek mümkünüm sensin.
Gülten Akın’ın Edebiyatında Halk
Şiirlerinde büyük ölçüde folklor, yani halk bilimi öğelerinden büyük bir özenle yararlanmış. Şiir üzerine yazılarını bir araya getiren ve bin dokuz yüz seksen üç yılında yayınladığı “Şiiri Düzde Kuşatmak” kitabında, halk kaynağına inme isteğini, “Halkta var olan öz ve biçimi diyalektik olarak yükseltmek, şiiri yükseltirken halkın yaşamının ve yaşam biçimlerinin yükselmesine yardımcı olmak” sözleriyle açıklamıştır.
Toplumcu gerçekçi şiirini oldukça iyi özümsemiş, halk şiiri geleneğinden etkilendiği bilindiği ve bunu kendisi de sıkça dile getirdiği hâlde halk şiirinin basmakalıp ifadelerine şiirlerinde yer vermemiştir. Son dönemin en büyük Türk şairlerinden sayılması belki de biraz bununla ilgilidir. Şiirlerinde Anadolu insanın şiirini yakalamayı amaç edinmiş gibidir. Muhtemelen de bu düşünceden yola çıkarak, bazı şiirlerinde halk söyleyişlerini olduğu gibi kullanır.
Doğan Hızlan onun şiirini “köyden kente yalın ayak giren insan” dizesiyle açıklamaktadır. Bu köyden kente göçmüş insan da, kendi geçmişinden yola çıkıldığında yakından tanıdığı bir figürdür. Bu figür, sonradan, şiirlerinde sıklıkla ve ustalıkla işlediği bir tema olacaktır. Şiirlerinin başat teması ise, aslında çocuklardır. Acıyı da umudu da genellikle çocuklar üzerinden verir. Bunun en önemli sebeplerinden birisi, oğlu cezaevindeyken yaşadıklarıdır.
Şiirleri pek çok dile çevrilmiş ve kırktan fazla şiiri bestelenmiştir. Bestelenen en ünlü şiirlerinden biri, Sezen Aksu’nun 1993 tarihli albümüne adını veren Deli Kızın Türküsü’dür.
…
Sana büyük caddelerin birinde rastlasam
Elimi uzatsam tutsam götürsem
Gözlerine baksam gözlerine konuşmasak
AnlasanElimi uzatsam tutamasam
Olanca sevgimi yalnızlığımı
Düşünsem hayır düşünmesem
Senin hiç haberin olmasa
Senin hiç haberin olmaz ki
Başlar biter kendi kendine o türküYağmur yağar akasyalar ıslanır
Bulutlar uçuşur geceleyin
Ben yağmura deli buluta deli
Bir büyük oyun yaşamak dediğin
Beni ya sevmeli ya öldürmeli
Yitirmeli büyük yolların birinde ne varsa
Böcekler gibi başlamalı yeniden
Bu Allahsız bu yağmur işlemez karanlıkta
Yan garipliğine yürek yan
Gitti giden.
2000’li Yıllar
Sene iki bin sekize geldiğinde Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın ölümünden sonra Milliyet gazetesinin yaptığı yaşayan en büyük şair araştırmasında Gülten Akın en çok oyu aldı. Bundan sonra, şiirinde bir doruk noktası olarak nitelenen Beni Sorarsan adlı kitabını iki bin on üç yılında yayımladı ve bu kitabı ile Metin Altıok Şiir Ödülü’ne layık görüldü.
Yaşamının her anını, yaşadığı her şeyi ince ince eleyerek ve elediklerini dağıtıp dünyayı güzelleştirerek geçirdi.
Gülten Akın, şiir dışındaki edebi türlere fazla ilgi göstermedi ancak yedi adet kısa oyun yazdı. Ürettiği tiyatro metinlerinde kadın, evlilik, düzene yönelik eleştiriler, yoksulluk, yalnızlık, yaşlılık ve yabancılaşma gibi konular üzerinde durdu.
Aldığı Ödüller
Her biri için uzun uzun methiye dizmeye gerek yok. Zaten halkın oylamasından birinci çıkan bir şairden söz ediyoruz. Bu yüzden sıralayalım gitsin:
1955 – Varlık şiir yarışmasında birincilik ödülü
1964 – Türk Dil Kurumu Şiir Ödülü, Sığda ile
1972 – TRT Sanat Ödülleri Yarışması’nda Başarı Ödülü, Maraş’ın ve Ökkeş’in Destanı ile
1976 – Yeditepe Şiir Armağanı, Ağıtlar ve Türküler ile
1991 – Halil Kocagöz Şiir Ödülü
1992 – Sedat Simavi Edebiyat Ödülü
1999 – Akdeniz Altın Portakal Şiir Ödülü
2003 – Dünya gazetesi Yılın Telif Kitabı Ödülü
2008 – Erdal Öz Edebiyat Ödülü
2014 – Metin Altıok Şiir Ödülü
Ancak belki de, kendisine verilmiş en güzel ödüllerden biri, Cemal Süreya’nın ona taktığı Ümmüşiir lakabıdır. Ümmüşiir, Şiirin Anası anlamına gelmektedir. Hem bir anne, hem bir şair, hem de bir sokak kavgacısı olarak, Gülten akın bu unvanı her harfi ile sonuna dek hak etmiştir.
Yaşamının Sonu
Onu en çok etkileyen ve üzen olaylardan biri, oğlunun cezaevine girişini dışarıdan izlemek zorunda kalan bir anne olması idi.
Oğlu bin dokuz yüz seksenlerde, Ankara’da bir banka soygununa katıldığı gerekçesiyle tutuklandı. Daha sonra dosyası Şentepe Devrimci Yol davasıyla birleştirildi. Gülten Akın, oğlunun önce müebbet hapse mahkum edildiğini gördü. Ancak sonra cezası Yargıtay tarafından bozuldu. Ancak Gülten Akın oğlunu bu süreçlerde hiçbir zaman yalnız bırakmadı. Kendisi, nasıl ki toplumun cinsiyetinin etrafına ördüğü duvarları yıkmayı başardıysa, oğlunun cezaevi günlerinde yaşadıklarını şiirine yansıttı. Böylece, duvarların içerisindeki seslerin dışarıda yankılanmasını sağladı. Bin dokuz yüz seksen altıda yayınlanan 42 gün adlı kitabında Mamak Cezaevi’nde süren açlık grevini anlattı.
Geri kalan yaşamını ise Balıkesir’in Burhaniye ilçesinde sürdürdü.
4 Kasım 2015 tarihinde, tedavi görmekte olduğu hastanede hayatını kaybetti.
Cenazesi 6 Kasım 2015 Cuma günü Kocatepe Camii’nden kaldırılarak Karşıyaka Mezarlığı’na defnedildi.
BİR KAYIĞA BİNER GECELERİ
Tadını, yağmura duygulanmanın
Paylaşır kuşlarla biri gizlice
Gülmesini tutamamış bir sincap
Sallanır utanç bahçesindeYalnız atlar yıkılır düzlerde suya özlemlerinden
Bir ben miyim yalnızlığa yenilen, sen, sen, senUzun sokakların ucunda evleri
İlk denemelerden geri dönülmüştür
İtildikçe, içe durduğu bilinen
Bazı dostları yitirmeye gidilirYalnız atlar yıkılır düzlerde suya özlemlerinden
Bir ben miyim yalnızlığa yenilen, sen, sen, senBir kayığa biner geceleri
Sığlıkta o kadın tek başına
Dua biçiminde inceltir korkuyu
Sunar içtenliksiz, tanrısınaYalnız atlar yıkılır düzlerde suya özlemlerinden
Bir ben miyim yalnızlığa yenilen, sen, sen, sen.
Veda İçin
O zaman yine daha sonra Grup Yorum tarafından bir şarkıya katılmış sözlerini, kendi sesinden, şiir haliyle dinleyelim. Bu şarkının öyküsü de ayrıca hüzünlüdür, ve oğlu cezaevinde olan bir annenin korkularını nasıl temellendirdiğini anlatır.
Erdal Eren, idam edilmeden 16 saat önce kendisini ziyaret eden gazetecilere “avukatıyla görüştürülmediğini, 18 yaşının altında olmasına rağmen idam edilmek istendiğini, yaşının 18’den küçük olduğunu tespit edecek olan kemik testi yapılması talebinin kabul edilmediğini, vurduğu söylenen jandarma erine çok uzaktan ateş açtığını ama otopside yakın atışla öldüğünün kanıtlandığını, kendisini ibret olsun diye asacaklarını ve ölümden korkmadığını” söylemişti.
İşte Gülten Akıni bu şiiri, onun ve diğer çocukların anısına yazmıştır. Bunu anarak ve hatırasını kalbimizde sıcak tutarak, sevdanın kara saçlı kadınına veda edelim:
Büyü de baban sana
Büyü de
Acılar alacak
Büyü de baban sana
Büyü de
Yokluklar alacak
Büyü de baban sana büyü de
Bitmez işsizlikler açlıklar alacak
Büyü de
Büyü de baban sana
Baskılar işkenceler alacak
Kelepçeler gözaltılar zindanlar alacak
Büyü de
Büyüyüp on yedine geldiğinde
Büyü de baban sana
İdamlar alacak
