Zeka!
Kimisine göre hala daha çözülememiş bir gizem, kimisine göreyse insanoğlunun en büyük sırrı.
Bilim insanlarının üzerinde en çok çalıştığı konulardan biri olan zekanın arkasında pek çok farklı etmen bulunuyor. Eğitim, yetiştirilme şekli, sağlık durumu ve sosyal imkanlar… Ancak en büyük faktörün genlerimiz olduğunu inkar etmemek gerekiyor. Bu bilgiye rağmen şu güne kadar bulunmuş zekayla ilişkilendirilebilen gen sayısı oldukça sınırlıydı. Nature Genetics’te yayınlanan yeni bir çalışma ise bu sınırları kaldırıyor. 40’ı daha önce keşfedilmemiş toplam 52 adet genin zeka ile ilişkili olduğunu belirleyen çalışma şimdiden bilim dünyasının tüm dikkatlerini üzerine çekmeyi başardı. Araştırma bu genlerin pek çoğunun beyin dokusunda bulunduğuna tespit etti.
52 Yeni Gen
Kalıtsal özelliklerin, yani genlerin kişinin zeka seviyesini üzerindeki etkisi oldukça bilinen bi gerçek. Çocuklukta %45, yetişkinlikte %80 oranında kalıtsal faktörler tarafından tanımlanan zekayla ilgili yeni keşfedilen genlerin bu oranları nasıl etkileyeceği ise henüz belirsiz.
“Sonuçlar zeka ile oldukça güçlü ilişkiler kurulması bakımından çok etkileyici. Tespit ettiğimiz genler hücre gelişiminin düzenlenmesinde ve özellikle sinaps oluşumu, akson yönetimi ve nöron farklılıkları konusunda önemli. Bu bulgular zekanın altında yatan biyolojik mekanizmalara dair ilk ipuçlarını sağlıyor.”
Danielle Postluma
Çalışma aynı zamanda zeka üzerindeki genetik etkilerin, eğitim becerileri üzerindeki genetik etkilerle olan ilişkisini de ortaya koyuyor.
Zeka ve Uzun Boy İlişkili
Ayrıca sigarayı bırakma, kafa içi genişliği, bebeklikteki kafa çapı, otizm spektrum bozukluğu ve uzun boy üzerinde etkisi olan genlerin de zeka ile az miktarda da olsa ilişki olduğunu da araştırmacılar tarafından tespit edilmiş.
Aynı genler şaşırtıcı bir şekilde alzheimer hastalığı, depresif belirtiler, sigara tüketimi, şizofreni, bel-kalça oranı, vücut kitle endeksi ve bel çevresi boyutunun, zeka genleriyle arasında ters bir ilişki olduğu ortaya çıkartıldı.
İnsan Zekasının Sırları Çözülebilecek Mi?
Araştırma ekibinden Posthuma bu genetik ilişkilerin, zeka ve diğer özellikler konusunda yaygın biyolojik yaklaşımlara ışık tuttuğunu belirtiyor.
“Zeka ile ilişkili yedi adet genin aynı zamanda şizofreni ile ilgili olduğu, dokuz adet genin vücut kitle endeksini de etkilediği ve dört adet genin obeziteyle alakalı olduğu görüldü. Bu üç özellik zeka ile negatif korelasyon gösteriyor. Yani zeka üzerinde olumlu etkisi olan bir gen, şizofreni, vücut kitle endeksi ve obezite üzerinde negatif etki gösteriyor.”
Şu an için yapılan çalışmalar zekanı tüm sırlarını çözmek için yeterli değil. Çünkü mevcut genetik bulgular toplam zeka farklılıklarının sadece %5’ini açıklayabiliyor.
“Bu oran zeka gibi bir özellik için oldukça yüksek olsa da henüz yolun başındayız. Zekanın kalıtsal özelliklerinin yüksekliği göz önünde bulundurulduğunda pek çok genetik etkinin de önemli olduğunun bulunması bekleniyor. Bunun tespit edilebilmesinin en kolay yolu ise daha geniş örnekleri incelemek.”
