Geçtiğimiz günlerde internete yüklenen bir video oldukça dikkat çekiciydi. Bu videoda ‘The Onion’ isimli programın yapımcısı olan Stephanie Potakis’in 22 yıl sonra ilk defa et yemesi yer alıyor. 4. sınıftan beri et yememiş olan Potakis’in bir et lokantasında iştahla pek çok farklı et yemeği yerken görüyoruz.
Vejetaryen aktivistler tarafından oldukça eleştirilen Potakis vejetaryenlik kültürüne hakaret etmekle suçlanıyor. Peki vejetaryen aktivistlerin vurguladığı gerçek vejetaryenlik nedir,ne değildir? Gelin birlikte bir göz atalım.
Vejetaryenlik Nedir ?
En basit tabiriyle Vejetaryenlik hayvan etinin (balık, et, kümes hayvanları) tüketilmediği bir çeşit beslenme alışkanlığıdır. Bu beslenme alışkanlığı için öne sürülen birbirinden farklı sebepler sunulur.
Vegan ve Vejetaryen Arasındaki Fark Nedir?
Bu iki kavram birbiriyle oldukça fazla karıştırılır. Veganlar, vejeteryanlardan farklı olarak et tüketmemenin yanı sıra hayvanlardan elde edilen yumurta, süt, bal ve yağ gibi ürünleri de tüketmezler. Vejeteryanlar arasında da bazı hayvansal gıdaları tüketmeyen istisnalar olsa da, vegan kültüründe bu kesinlikle yasaktır.
Peki Vejetaryenlik ve Veganlık Sadece Beslenme Alışkanlığıyla Mı İlgilidir?
Vegan kültürü ve vejetaryenlik sadece beslenme alışkanlıklarıyla ilgili değildir. Pek çok vegan ve vejetaryen kürk, deri, yün gibi hayvanlardan elde edilen kumaş türlerini kullanmayı reddeder. Hayvanlar üzerinde test edilen ürünleri kullanmaya da karşı çıkarlar.
Anlayacağınız bu sadece beslenmekle ilgili değildir, aynı zamanda politize bir hayat duruşudur.
Nasıl Vejetaryen Olunur?
Öncelikle bu yepyeni bir beslenme alışkanlığıdır. O yüzden vücudu buna hazırlamak gerekir.Bunun için et tüketimini bir anda kesmemek lazım. Örneğin önce tavuk eti yemeyi kesebilirsiniz. Üzerinden bir iki hafta geçtikten sonra diğer gıdaları bırakmaya başlayabilirsiniz.
Aynı zamanda vejetaryenler bu yeni beslenme ve hayat alışkanlığını kazanmaya çalışan insanlara bu kararı bir temele oturtma tavsiyesi verir. Neden vejetaryen olmak istediğini kişi kendine iyi açıklayabilmelidir. Örneğin, ‘Hayvanları korumak için mi?’, ‘Hayvansal gıdaların sanayi tipi üretimi ve hayvan haklarını korumak için mi? ve ya sadece ‘Daha sağlık bir beslenme alışkanlığı olduğunu düşündükleri için mi?’ …
Vejetaryenliğin Tarihteki Yeri
Vejetaryen sözcüğü, Latincede “sağlam, canlı, yaşam dolu” anlamına gelen vegetus sözcüğünden gelir. İlk defa 1842’de et tüketilmeyen beslenme alışkanlığını tarif etmek için kullanılmıştır. Sözcüğün kendisinin geçmişi sadece 150 yıllık olabilir ama bu anlayışın tarihi çok ama çok daha eskiye dayanır.Budizm, Hinduzim gibi dinlerde hayvan eti ve hayvansal gıda tüketimiyle ilgili ciddi sınırlandırmalar ve yasaklar vardır. Şu anda hala Afrika’da ve Asya’da hayatta kalmaya çalışan ve hayvan hayatının kutsallığına inanan kabileler varlıklarını sürdürmeye çalışmaktadır.
Farklı Vejetaryenlik Anlayışları
Vejeteryanlığı tek tip bir beslenme alışkanlığı olarak düşünmek yanlış olur. Örneğin kendilerini lacto vejetaryen olarak adlandıranlar et ürünlerinin yanı sıra yumurta tüketmeyi de reddeder. Anca süt ve süt ürünlerini tüketirler. Başka bir grup olan ova-lacto vejetaryenlerse hem süt hem de yumurta tüketmeyi reddederler. Pesketeryanlarsa sadece balık tüketirler
Her türlü hayvansal ürünü tüketmeyi reddedemekle kalmayan veganlar, hayvanların kullanımını imkân dâhilinde reddederler. Birçok vegan, aynı zamanda hayvanlar üzerinde test edilmiş veya hayvansal katkı maddesi içeren makyaj ürünleri ile birlikte, kürk, deri, yün ve ipek gibi giyim eşyalarını kullanmazlar.
Peki Neden Vejetaryen Olunmalı?
‘Hayvan hakları aktivistlerinin dikkat çekmek için yaptığı bir eylemden’
Vejetaryenlığın insan sağlığı için daha faydalı bir beslenme kültürü olduğunu kanıtlayan oldukça fazla bilimsel çalışma olduğunu söylemek mümkün. Yapılan pek çok çalışma vejetaryenlerin, vejetaryen olmayanlara insana göre pek çok hastalığa daha düşük oranda yakalanma olasılığında olduğunu kanıtlamış durumda.
Elbette vejetaryenlerin öne sürdüğü tek sebep daha sağlıklı bir yaşam değil. Günümüzde vejetaryenlığı mevcut üretim sistemine bir eleştirel duruş olarak görmek de mümkün, çevreci bir anlayış içerisinde kişisel bir duruş olarak da değerlendirmek de.
Vejetaryenler Neler Yer?
Türkiye gibi zengin bir mutfak kültürüne hemde oldukça fazla et kullanılan bir yemek kültürüne sahip bir ülkede ‘vejetaryen biri ne yiyebilir ki?’ sorusunu soruyabilir olabilirsiniz. Cevabı aslında çok zor değil. Özellikle Akdeniz ve Ege kıyılarında zengin bir sebze ve ot kültürüne sahip olduğumuzu unutmamalıyız. İşte size vejetaryenlerin oldukça fazla tükettiği yemeklerdenden bazıları;
Soya fasülyesinden yapılan köfteler, aklınıza gelebilecek her türlü sebze yemeği, tofu, sebzeli lazanya, nohut gibi bakliyatlarla hazırlanan dürümler ve daha pek çok şey…
Dünyanın Tek Vejetaryen Şehri
Evet yanlış okumadınız. Dünyada resmi olarak vejetaryen olan bir şehir mevcut. Hindistan’da bulunan Jainizm inancını benimsemiş olan Palitana şehri dünyanın tek vejetaryen şehri.
Jainizm inancının ev sahipliği yaptığı şehirde et tüketmek yasak. Jainizm yaşayan bütün canlıları ruhsal olarak eşit ve özgür olduğu temeli üzerine kurulu. İnançlarına oldukça bağlı olan keşişler hayat tarzı olarak fedakarlık ve özveri üzerine kurulu bir hayatı benimsemiş durumdalar.
İnançlarına sıkı sıkaya bağlı 200 keşişin hayvanların hangi nedenle olursa olsun öldürülmesini illegal hale getirmek için 2013 yılında açlık grevine başlamasıyla şehrin vejetaryenlik macerasıda başlamış. Şehrin yöneticileri oldukça radikal bir karar alarak Palitana’yı 2014 yılında “yüzde yüz vejetaryen bölge” ilan etmişler. Bu kararla birlikte şehir sınırları içerisinde hayvanların öldürülmesi ve et, yumurta gibi gıdaların satışı yasaklanmış durumda.
Vejetaryen Dostu Şehirler
Dünyada bir adet vejetaryen şehir olabilir ama vejetaryen şehirler birden fazla. Üstelik onlardan biride bizim ülkemizde. 7 ay önce kendini vejetaryen dostu şehir olarak ilan eden Barcelona’dan sonra bu yaz Aydın’ın Didim ilçesi de vejetaryen dostu olduğunu ilan etti. Vejetaryen şehirler et tüketimi azaltmak ve şehirlerini vejetaryen mutfağına uygun bir forma sokmayı hedefliyor.
Bilinen Vejetaryen Ünlüler
Ülkemizde de gittikçe artan vejateryanlık ve veganlık aslında dünyada oldukça yaygın bir anlayış. Bu anlayışı benimsemiş olan pek çok ünlü isim de var. Bunlardan bazılarıysa Natalie Portman, Cameron Diaz gibi Hollywood starlarıyken, bazılarıysa Edison, Tesla, Einstein, Platon gibi ünlü düşünür ve bilimadamları. Ama bizi en çok şaşırtan isimse diktatörlüğü ve yüzbinlerce Yahudi’yi canice öldürmesiyle tanıdığımız Adolf Hitler!
