Aydetik, aidetik, eidetik…
Biliyoruz bu kelime sizin için çok ama çok yeni!
Sakin ol! Şimdi açıklayacağız.
Ama ondan önce hemen bir görsel hafızaya göz atalım seninle!
Nedir Bu Görsel Hafıza?
Görsel yani fotoğrafik hafıza her sağlıklı bireyin sahip olduğu, gördüğü nesnelerin görüntülerini depoladığı hafızadır.
Ne İşe Yarar? Nasıl Çalışır?
Görsel hafıza, görüntülere dair bilgilerin bellek süreçlerinden geçirilerek nöral temsillerinin zihinsel olarak hatırlanmasıdır. Şöyle de denilebilir; görsel hafıza, görsel olanı sözel olanla birleştirerek akılda tutmaya yarayan hafıza türüdür.
Sevgi Neydi? Sevgi Görseldi!
Hadi daha da basitleştirelim şimdi, mesela soyut kavramları akılda tutmak, somut kavramları tutmaktan daha zor bir süreç gerektirir. Görsel hafıza burada devreye girer hemen! Sevgi soyut bir kavramdır. Bu haliyle kalsa aklımızda bir şey canlanmaz.
Peki canlanmıyor mu?
Ne geliyor aklınıza? Sevgi duygusunu yaşadığınız anlar tabi ki… Soyut kavramları aklımızda anılarımızla somutlaştırarak tutarız. Bu bilinmeyen kısmıydı.
Bilinen kısmı şu; herkesin iyi veya kötü görsel hafızası vardır.
Peki Nedir Bu Aydetik, Yani Eidetik Hafıza?
Bir masada oturuyorsunuz, bir oda. Eşya dolu bir oda ve duvarda da bir fotoğraf var. Manzara fotoğrafı… Sizden istenen; odaya dikkatlice bakmanız, ama yarım dakika sadece.
Şimdi söyleyin bakalım fotoğrafta, en önde görünen çiçeğin kaç damarı vardı? Bu soruyu cevaplayabilir miydiniz?
Aydetik hafıza adı verilen hafıza, aslında yüzde yüz fotoğrafik hafıza olarak da tanımlanabilir. Aydetik hafızaya sahip insanlar her baktıkları nesneyi en gerçek hali ile hatırlarlar ve gördükleri her ayrıntı akıllarına kazınır. Bu hafıza türüne, bu yeteneğe de denilebilir, sahip insanlar sayıca çok azlar. Yani evet çiçeğin yapraklarını saniyeler içinde aklına kazıyabilecek insanlar var!
Kim Bu Mükemmel İnsanlar? 😉
Aydetik hafızaya sahip insanlar resimleri, gördükleri imajları yüzde yüz hatırlayabiliyorlar. Bu insanlar on binlerce kitabı, yüz binlerce görüntüyü çekirdek çitler gibi ezberleyebiliyorlar.
Bir Kaç Saniyede Onlarca Formül Ezberleyebilirler 😯
Aydetik hafızaya sahip bir kişi, karmaşık matematik fonksiyonları ile dolu bir sayfaya sadece bir kaç saniye bakarak tüm denklemleri ezberleyebilir! İlginç olansa, aydetik olarak tanımlanan bu grubun, neredeyse tamamının çocuklardan oluşması.
Bilim insanları bu durumu evrim süreci ile ilişkilendiriyorlar. Bir çocuk görsel uyaranlara bir yetişkine oranla daha fazla açıktır. Hafızada neyi tutup neyi tutmayacağı bilgisi zamanla edinilir. Aydetik çocuklar ile yapılan çalışmalar gösteriyor ki, çoğu aydetik hafıza sahibi çocuk, büyüdükçe imgeler ile değil de ”kelimeler” ile düşünmeye başlıyor. Bir başka bilimsel gerçek de şu; aydetik hafıza, pratik yaparak ya da çalışarak gelişebilecek bir şey değil.
Rainman’i Hatırladınız Mı?
Hayatı Rainman filmine konu olan, Kim Peek 12.000 kitabı ezberinde tutuyordu! Bu da akla film ile bağlantılı olarak şu soruyu getiriyor; ”Aydetik belleğe sahip insanlar diğer insanlardan daha mı zeki? Yoksa zeka seviyeleri daha mı düşük?”. Aydetik hafıza bu konuda belirleyici değil. Aydetik hafızaya sahip olan bazı insanların zeka seviyeleri normalin altında, bazılarının ki üstünde.
Zeka bu konuda belirleyici değil… Ayrıca yeri gelmişken söyleyelim, Kim Peek filmdeki Raymon Babbitt gibi otizm değil, savant sendromu yaşamıştır.
Filmlere Esin Kaynağı Olamamış Ressam Elizabeth!
1970 yılında ilk kez bir yetişkin üzerinde aydetik hafıza testi yapıldı. O zamana kadar olan çalışmalar sadece çocukları kapsıyordu. Çalışmayı yürüten kişi, Charles Stromeyer isimli Harvard’lı bir bilim insanıydı.
Stromeyer, maalesef soyismi ve eserleri günümüze ulaşamamış bölgesel üne sahip ressam Elizabeth üzerinde bir takım testler yaptı. Elizabeth’in ilginç bir özelliği vardı, ününnü de bu özelliğine daha doğrusu yeteneğine borçluydu; Elizabeth, sadece bir kaç saniye baktığı bir insan yüzünü, tüm ayrıntılarıyla resmedebiliyordu.
Çalışma kapsamında Elizabeth’in sol gözüne 10.000 adet kareden oluşan bir stereogram gösterildi. Haftalar sonra, Elizabeth’in sağ gözüne ilk stereogramın eşi yansıtıldığında, Elizabeth üç boyutlu görüntüyü görmeyi başardı. Bu da demek oluyor ki, haftalar önce sol gözüne yansıtılan 10.000 siyah ve beyaz kare düzeni hala canlı duruyordu! İnanılmaz değil mi???
*Çalışmanın tüm ayrıntılarını buraya bırakıyorum, ilgilenenler için
Aydetik Hafıza Bir Hapishane Mi? Yoksa Özgürlüğün Kendisi Mi?
Peki aydetik hafızaya sahip kişiler gördükleri her sahneyi akıllarında tutabiliyorlarsa, nasıl oluyor da günlük hayatlarında sorun yaşamıyorlar?
Mesela bir insana bakıp onun tüm ayrıntılarını kaydederken, başka bir nesneye baktıklarında ilk imaj nasıl oluyor da kayboluyor? İşte bu sorunun yanıtı, göz hareketlerinde ve kodlama zamanında saklı.
Sürekli Göz Kırpıyorlar!
Aydetik çocuklar, sürekli göz kırparak gördükleri imgeyi silebildiklerini ve ayrıca onu canlı tutabilmek için kaynak yüzeye bakmaları gerektiğini söylüyorlar. Kaynak yüzeyden kast edilen şey, mesela bir insana bakarken onun arkasındaki duvara bakmak, kaynak yüzeye bakmak anlamına geliyor. Yoksa ikinci nesneye baktıklarında ilkini kaybettiklerini söylüyorlar.
Aydetik çocuklar, yalnızca ilk resim gösterildiğinde bunu bir insan suratına benzetmiyor. Zaman aralıklarıyla ilk ve ikinci resim gösterildiğinde ise, bu resimleri belleklerinde üst üste bindirebiliyorlar. Üçüncü resimde, resmin tamamı bir anda gözlerinde canlanıyor. Aydetik hafıza anlara hapsolmak mı yoksa özgürlük mü, onu aydetik hafızalı arkadaşlara soralım bir ara unutmazsak. Bu arada konu neydi?
One Comment
Leave a Reply