İnsan Genom Projesi nedir sorusunun yanıtına dair yapılan araştırmalar, genom bilimine olan ilginin çoğalması ile birlikte giderek artmaktadır. İnsan Genom Projesinin, özellikle de sağlık alanında çığır açıcı nitelikte sonuçlar doğuracağını öngörmek mümkün.
Bu bağlamda uluslararası arenada da adından sıkça söz ettiren İnsan Genom Projesinin, son dönemin en önemli çalışmalarından olduğu düşünülmektedir. Peki İnsan Genom Projesi nedir? İnsan Genom Projesi sonuçları nelerdir? Bu projenin ortaya çıkmasında ve devamında kimler etkili rol üstlenmiştir?
Sosyal içerik platformu Emoji ailesi olarak hazırlamış olduğumuz yazımızda, insanlık ve bilim tarihine imzasını atan bu önemli projeye dair merak edilenleri tüm ayrıntıları ele alıyoruz.
Eğer moleküler biyolojiye veya bilime meraklıysanız, sonuçları ile insanlığa pek çok konuda önemli katkıları olacağı düşünülen İnsan Genom Projesine dair bilmeniz gerekenler için içeriğimizi sonuna kadar inceleyebilir, şaşıracağınız pek çok yeni bilgiye sahip olabilirsiniz.
İnsan Genom Projesi Nedir?
Dünyada bilinen ismi ile Human Genome Project ya da İnsan Genom Projesi nedir sorusu, insanoğlunun genlerinin haritasını çıkarabilmek amacı ile yapılan bir çalışma olarak ifade edilebilir.
Yani bu proje ile insanlık için büyük bir sır olan DNA’nın sakladığı verileri deşifre edebilmek ve oluşturulan gen haritası aracıyla pek çok alanda geleceğe yön verebilmek istenmektedir.
1990’lı yıllarda başlayan ve 2003 yılında tamamlanan İnsan Genom Projesinin oldukça uzun soluklu bir araştırma olduğunu söylemek mümkün. Tarihine baktığımızda;
- Projenin temeli 1988 yılında bilim insanlarının Ulusal Sağlık Enstitüleri yöneticiliği görevini üstlenen James Wyngaarden tarafından İnsan Genom Projesi için bir plan hazırlanması için Virginia’ya davet edilmesi ile birlikte atılmıştır.
- Tasarlanan plan ışığında hemen ertesi yıl, İnsan Genom Projesi Araştırması Ulusal Merkezi kurulmuş ve yöneticilik pozisyonuna DNA’nın çift sarmal yapısını keşfeden başarılı bilim insanı James D. Watson atanmıştır.
- Resmi olarak 1 Ekim 1990 yılında başlayan İnsan Genom Projesi’nin araştırmacıları, projenin ilk hedefi olan insan genomunun bağlantılı haritasını bundan yalnızca 4 yıl sonra çıkarabilmişlerdir.
2000 yılının Mart ayında insan DNA’sının üçte ikisini çözmeyi başarabilen İnsan Genom Projesi, 14 Nisan 2003 tarihinde ise temel hedeflerine ulaşarak tamamlanmıştır. - Dünya genelinde pek çok kişinin ilgi ile takip ettiği bu projenin bu kadar çok kişye ulaşabilmesinin temel sebebi ise hem elde edilen verilerin insanlığa önemli katkılar sağlayacağının düşünülmesi hem de çalışmaya pek çok ülkenin yatırım yapmasıdır.
- İnsan Genom Projesi ABD, İngiltere, Almanya, Fransa, Çin ve Japonya’da bulunan başarılı üniversitelerin ortaklığında yürütülen bir çalışmadır. Bugün, tamamlanmasının ardından neredeyse 20 yılı geride bırakan proje, genomik bilimin henüz çok yeni sayılabilecek serüveninde çok önemli bir yere sahiptir.
İnsan Genom Projesi nedir sorusuna kısaca değindik. Peki araştırmacılar bu çalışmayı ortaya koyarken neyi hedeflemişlerdir? İnsan Genom Projesinin tamamlanmasının ardından hangi sonuçlara ulaşılmıştır?
Tüm bu soruların yanıtını öğrenmek için içeriğimizi okumaya devam edebilirsiniz!
İnsan Genom Projesinin, gen biliminin geleceğine dair önemli sonuçlar ortaya koyduğu bilinen bir gerçek. Bu konuya dair daha ayrıntılı bilgi edinmek isterseniz, Türkiye’nin teknoloji odaklı ilk düşünce merkezi STM ThinkTech tarafından hazırlanan Gen Biliminin Geleceği başlıklı raporu mutlaka incelemenizi tavsiye ederiz.
İnsan Genom Projesinin Amacı Nedir?
Başlangıcından bitimine dek önemli gelişmelerin kaydedildiği İnsan Genom Projesi, ilk ortaya çıktığında elbette ki proje araştırmacılarının ulaşmayı hedeflediği bazı temel noktalar bulunmaktaydı.
Amaçları ilk kez 1988 yılında U.S National Academy of Sciences tarafından açıklanan İnsan Genom Projesi, yine NAS tarafından belirlenen bütçe ile projelendirilmiştir.
Planlanandan 2 yıl erken tamamlanan İnsan Genom Projesinin ilk beş yılında elde edilmesi amaçlanan maddeleri aşağıdaki gibi sıralamak mümkün.
İnsan genomunun DNA’sında bulunan tüm bazlarının sırasını ya da dizisini belirlemek.
Tüm kromozomların ana bölümleri için gen haritası çıkarmak.
Kalıtsal özelliklerin hangilerinin nesilden nesile aktarılacağına dair bağlantı haritaları üretmek.
Projenin başlangıcında hedeflenenler sayıca az olsa da ilerleyen süreçte elde edilen veriler ışığında ortaya, öncesinde öngörülemeyen yepyeni hedefler çıktığını söylemek yanlış olmaz.
Örnek verecek olursak, araştırmanın sonucunda tüm insanlığın DNA bilgisinin çok büyük bir çoğunluğunun (%99’dan fazla) aynı olduğu kanıtlanmıştır. Buna rağmen %1’den az da olsa insan genomunda bazı bireysel farklılıklar da bulunmaktadır.
Bu doğrultuda İnsan Genom Projesi ile bu farklılıkların hangi hastalıklar için risk arz ettiğinin bilgisine ulaşmak hedeflenmiştir.
Çözülen DNA şifresi ile bilim insanlarını, hangi özelliğe sahip olduğu bilinmeyen dizilere ait bilgilere ulaştıracak teknolojilere hız kazandırmak da bu projenin hedefleri arasında gösterilebilir.
Buna ek olarak;
- Genetik hastalıkların tanısını en doğru ve hızlı şekilde koymaya yardımcı olacak testlerin geliştirilmesi,
- İnsan genom haritalarının diğer canlıların gen haritaları ile karşılaştırılması,
- Elde edilen genetik bilgilerin kimlik teşhisinde kullanılır hale gelmesi de İnsan Genom Projesinin hedefleri arasında yer almaktadır.
İnsan Genom Projesinin Sonuçları
İnsan Genom Projesinin pek çok ülkenin başarılı bilim insanlarının katkıları ile gerçekleşen bir proje olduğunu daha önce de belirtmiştik. Bu nitelikli proje, hem beklenenden 2 yıl daha erken tamamlanmış hem de proje için ayrılan 3 milyar dolarlık bütçenin 2.7 milyar dolarının kullanılması ile sonuçlanmıştır.
Bu projede çalışan bilim insanlarının, insanlığın genom dizisini eksiksiz bir biçimde tamamlayıp daha başka projeler için kullanılabilir hale getirmesi, başta sağlık olmak üzere pek çok alanda etkilerini göstermeye devam etmektedir.
İnsan Genom Projesinin tamamlanması ile birlikte bir insanda bulunan gen sayısının yaklaşık olarak 20.500 olduğu ortaya çıkarılmıştır.
İnsanlığın geçmişine ve geleceğine yön veren DNA’nın çok daha doğru şekilde okunmasına yardımcı olan bu proje sayesinde insanlık, genlerinin yapısı; fonksiyonları ve dizilimine dair çok önemli bilgilere ulaşma fırsatı yakalamıştır.
Genetik mühendisliğe altın çağ yaşatan İnsan Genom Projesinin bilimsel yönden ortaya koyduğu sonuçlar elbette ki bununla sınırlı değildir.
İnsanoğlunun DNA dizilimine bakıldığında %99’undan fazlasının herkes için ortak olduğu belirlenmiştir. Öte yandan DNA’da çok küçük bir alan kaplayan %1’den az olan kısım ise genetik farklılıklara neden olmaktadır.
İnsanların birbirinden farklılaşmasına neden olan bu kısım, genetik hastalıkların açıklanmasında önemli bir adım atılmasına da yardımcı olmuştur.,
Elbette şu anda insanlarda görülen farklılıkları açıklamak için henüz çok erken. İnsan genomunun ancak tümünün açıklanması ile moleküler biyoloji alanında zihinleri meşgul eden soruların yanıtlanabileceği düşünülmektedir.
Öte yandan İnsan Genom Projesi ile birlikte;
- Meme kanseri, hemostaz bozuklukları, bazı karaciğer hastalıkları ve Alzheimer gibi rahatsızlıklara tanı koymak ve bu hastalıkları tedavi etmek daha kolay hale gelmiştir.
- Yalnızca insan değil canlıların genetik bileşenlerinin de araştırılmaya başlanması tarım alanında pek çok iyileştirmeyi beraberinde getirmiştir.
- Hastalıklara çok daha erken tanı konulabileceği ve herhangi bir genetik yakınlık bulunup bulunmadığı hızlıca tespit edilebileceği düşünülmektedir.
- Ek olarak ilaç tedavilerinde kişisel farklılıkların ya da sağlık geçmişinin dikkate alınabileceği ve tedaviye bu yönde başlanabileceğine inanılmaktadır.
- Bu yazımızda sizler için İnsan Genom Projesi nedir sorusunu yanıtlayarak insanlık tarihinde çığır açan bu araştırmaya dair mutlaka bilmeniz gerekenlere değindik. Sizler için hazırladığımız keyifli ve bilgilendirici diğer konularımız için bizi takipte kalın!
İlginizi çekebilir:
