Tüm gün telefonunuzla vakit geçirip, işlerinizi mi aksatıyorsunuz?
Sağlığınıza zararlı olduğu halde bir türlü sigara içmeyi bırakamıyor musunuz?
Eğer bunlar gibi bir türlü kurtulamadığınız alışkanlıklarınız varsa yalnız değilsiniz.BBC’den Tiffanie Wen’de sizin gibi pek çok kötü alışkanlığından kurtulmaya çalışan biri. Onu farklı kılansa alışkanlıklarından kurtulmak için kendisini elektrikle cezalandırmayı tercih etmesi. Peki nasıl mı?
Cezalandıran Bileklik: Pavlok
Tiffanie Wen bileğine taktığı silikon bir bilezik sayesinde, yatmadan önce telefonla vakit geçirme alışkanlığından kurtulmaya çalışıyor. İçinde doldurulabilir pil yer alan ve bununla 200 voltun üzerinde elektrik şoku uygulayabilen bilekliğin üzerinde şimşek işaretli bir ışıklı düğmesi bulunuyor. Telefonu düzenli olarak bu cihazın yüklendiğini ve en düşük ayara ayarlandığını gösteriyor. Wen’in yapması gereken tek şey ise düğmeye basarak kendisine hafif bir elektrik şoku uygulamak.
Bu tuhaf cihazın ismi Pavlok. Kişiyi elektrik şoku ile terbiye edebileceğini iddia eden bilekliğin ne kadar başarılı olduğu ise şimdilik tartışmalı.
Kimilerine göre bu bileklik pek çok ufak kötü alışkanlığın bırakılması için çok kullanışlıyken, kimilerine göre işe yaramayan plastik bir bileklik.
Bilekliğin yaratıcısı olan Maneesh Sethi ise, aygıtı kullanan kişilerin beş gün gibi kısa bir sürede kötü alışkanlıklarını bıraktığını söylüyor.
Pavlok Adı Tanıdık Geldi Mi?
Ürüne verilen Pavlok adı, Rus fizyolog Ivan Pavlov’un isminde esinlenilerek konulmuş.
Ünlü bilim insanı Pavlov, köpekler üzerinde yaptığı şartlı refleks deneyi ile bilinen bir isim.Pavlov, zil sesi ile köpeklerin tükürük salgılamasını sağlıyor, ödül olarak da onlara et veriyordu. Böylece köpekler her zil sesini duyduğunda koşullanmış refleks olarak tükürük salgılıyordu.
Bu parlak renklı bilekliklerde aslında bir nevi zil görevi üstlenmeyi hedefliyor. İstenmeyen bir davranış uygulandığı takdirde şok ile kişiyi cezalandıran Pavlok, şartlı refleksin oluşmasını sağlamaya çalışıyor. Şok uygulandığında bu davranış, örneğin yatakta telefon kullanma, acı ile ilişkilendirilmiş ve tekrarlanması engellenmiş oluyor.
Ceza Bir Eğitim Yolu Olabilir Mi?
Bu sorunun cevabı oldukça uzun süredir psikologlar ve pedagoglar tarafından verilmeye çalışılıyor. Pek çok araştırmaya göre, ödül, bir davranışın tekrarlanmasını sağlama etkisi yaratırken, ceza tam tersi bir işlev görebiliyor.
Araştırmacılar birçok deneyde insanların ödül ile cezaya ne şekilde tepki verdiğini karşılaştırdı. Cognition adlı dergide yer alan bir araştırmada, bir işlem yaparken gösterdikleri performansa göre insanlar az bir paraya eşdeğer jetonları kazanıyor veya kaybediyordu. Araştırmacılar, küçük bir cezanın (jeton kaybetme) bile, daha büyük bir ödüle kıyasla, bir sonraki işlemde tercihleri değiştirmeye yettiğini gördü.
Yani kaybetmek, bir nevi cezalandırma olarak düşünülebilir, insanların üzerinde daha büyük bir etki yaratıyor. Araştırmacılar bu sonuçların okullarda öğretmenler tarafından da kullanılabileceğini, pozitif ve negatif noktaları göz önünde bulundurarak not verebileceklerini söylüyor.
Benzer bir şekilde cezalandırılma korkusu da davranışlarımız üzerinde oldukça etkili bir unsur.Kişi cezalandırılacağını bildiği eylemleri daha kolay bir şekilde sorgulamadan yerine getiriyor. Pavlok’un da yapmaya çalıştığı şey tam olarak bu. Cezalandırılma korkusuyla kişiyi terbiye ederek, kötü alışkanlıklarından uzak tutmak.
Kırmızı bilekliğin üzerindeki şimşek işaretini görmek bile ceza algısı için yeterli olacak gibi gözüküyor.
