Çocuklarınızla Deneyebileceğiniz Oyun Gibi Okul Öncesi Deneyler

Yeni nesil çocuklar artık deneyleri sadece fen bilgisi derslerinde deneyimlemiyorlar!

Okulun tozunu yutmadan önce evde yapabilecekleri birbirinden eğlenceli ve öğretici okul öncesi deneyler sayesinde, hem okul fikrine daha kolay alışan çocuklar hem de sıkılmadan bir şeyler öğrenebiliyor.

Okul öncesi deneyler yetişkinlerin de çocuklarla keyifli vakit geçirebilmesi için çok yaratıcı bir çözüm aslında. Bu yaratıcı deneylerin çocuklar üzerinde ciddi bir etkisi var. İlk başlarda ne yaptığınızı tam olarak idrak edemeseler de gün gelip okul sıralarında benzerini yaptıklarında kendi çaplarında bir rönesans yaşayabilirler?

O halde çocukların renkli dünyasına bizi yaklaştıran, yapımı oldukça kolay ve bir o kadar eğlenceli okul öncesi deneylere hep birlikte göz atalım!

1. Yanmaz Balon Deneyi

Önce deney yapacağınız çocuğa balon nedir diye sorarak deneye başlamalısınız. Balon deyince hemen bir çocuğun aklına havayla şişen sonra çok şişerse de patlayan bir obje gelir. O halde sivri bir cismin balonu patlatıp patlatamayacağını sorun. Eğer balonu aleve atarsak ‘ bumm’ diye patlayabileceğini anlatmaya çalışın ki sonrasında deneyin verdiği dersi daha kolay anlatabilin. Tabi ne kadarını anlayabilirse artık ☺️Haydi başlayalım!

Malzemeler: 2 adet balon, 1 adet mum, kibrit ve su

Deney Yapılışı: İlk balonu alın biraz şişirin ve yana mumun alevine bırakın ki patlasın. Burada asıl amacımız çocuklara balonun alevle patlayabilir olduğunu göstermek. Sonra balonun içini bir miktar suyla doldurup tekrar şişirin ve tekrar alevin üzerinde tutun. Aman dikkat! Sadece suyun olduğu tarafı aleve yaklaştırın ki balon yanmasın. Bekleyin ve şunu görün, balon yanmayacak da patlamayacak da hatta birazı is olacak ama yine de patlamayacak.

Peki Ama Nasıl Oldu?

Çocuklar balonun bir türlü patlamadığını görünce muhtemelen bir süre sonra sıkılacak. O yüzden biz de deneyimizin bilimsel temellerini mümkü olduğu kadar basitleştirerek çocuklara anlatmaya çalışalım. Gördük eğlendik şimdi de öğrenme vakti!

Etrafımızdaki cisimlerin yanması için yani alev alması için tutuşması gerekiyor. İşte bu tutuşmayı başlatan sıcaklığa ‘tutuşma sıcaklığı’ deniyor ve her madde için bu sıcaklık farklı. Balonun içine su koyduğumuzda balon tutuşma sıcaklığına ulaşmaya çalışırken bir yandan su da ısınmaya başlıyor. Suyun ısınması ve sonrasında buharlaşması için alevden gelen sıcaklık kullanılıyor. Bu da balonun uzunca bir müddet tutuşma sıcaklığına gelmesini engelliyor ve balon patlamıyor.

Bu yetişkinler için yapılan bir açıklama olup çocuklarınıza anlattığınız durumda türlü şebeklikler ve mimiklerle olayı basitleştirmeniz ve daha eğlenceli hale getirmeniz gerekmektedir.

2. Kalem Hilesi Deneyi

Malzemeler: iki kilitli poşet (bilimsel adıyla polietilen torba), bir kaç kalem ve su

Deney Yapılışı: Bu deney de oldukça basit. Öncelikle kalemleri poşete saplıyoruz ve üzerinden su dökmeye başlıyoruz. İkinci kısımda polietilen torbanın yarısına kadar su dolduruyoruz. Sonra kurşun kalemler yardımıyla torbada delikler açıyoruz. Açtığımız deliğin karşısına denk gelen bir delik daha açıyoruz ve deney bitiyor.

Hangi Dersi Çıkardık?

İlk kısımda önce kalemleri sapladık sonra su döktük ve hep birlikte suyun kalemlerin oluşturduğu deliklerden sızdığını gördük. İkinci kısımda ise önce suyu doldurup kalemleri batırdığımızda suyun akmadığını gözlemledik. Bu deneyin bilimsel açıklaması şudur: kullandığımız torba polietilen yapıdadır ve polietilenler parçalara ayrılıklarında daha yakın hareket etmeye yani sıklaşmaya başlarlar. Bu yüzden delik etrafında birleşirler ve suyun geçişine izin vermezler. Bu yüzden ilk seferde akan su ikinci seferde akacak yer bulamaz.

3. Renkli Lahanalar Deneyi

Malzemeler: 4 adet içi su dolu şişe, 4 tane de lahana yaprağı , gıda boyası

Deney Yapılışı: içi su dolu olan dört bardağa sırasıyla gıda boyalarını ekleyin sonra da üzerlerine lahana yaprağı batırın, bir gece boyunca bekleyin. Yapraklardaki renk değişimlerini hep birlikte izleyin.

Bu Nasıl Oldu?

İşin sırrı lahana yapraklarında; çünkü, lahanaların büyümesi için suya ihtiyacı var ve suyu da bulundukları kaptan alıyorlar. Bitkiler suyu emdikleri için o su kılcallarıyla birlikte tüm bitkiye ulaşıyor. Bu taşınma işlemine ‘kılcal etki’ deniyor. Bu sayede bütün yaprak bulunduğu suyun rengini alıyor.

Lahana Suyu ile Aynı Deney Yapılırsa Ne Olur?

Kırmızı lahana suyu, asitlerle pembe bazlarla mavi renge bürünür. Yani kırmızı lahana yaprağı bu yönüyle bukalemuna benzer yani renk değiştirir. Mesela karbonat asit bir özellik gösterir ve pembe renge dönüşür. Limon suyu ile de aynı renge dönüşür. Deterjan koyulursa bu sefer mavi rengini alır;çünkü, deterjan baz özelliktedir. Asit baz kavramını biraz bilen çocuklar için, bu deney de oldukça öğreticidir. Bilmiyorlarsa da renk değişimini izleyip hiç yoktan eğlenebilirler.

4. Yüzen Yumurta Deneyi

Malzemeler: iki tane yumurta, iki adet bardak ve biraz tuz

Deney Yapılış: Bir bardak suyun içine yumurtayı bırakın ve dibe doğru battığını gözlemleyin. İkinci bardağa önce biraz tuz ekleyin sonra yumurtayı bırakın ve yüzdüğünü gözlemleyin.

Ne öğrendik?

Burada her maddenin kendine özgü bir ağırlığının yani özkütlesinin olduğunu çocuklara göstermiş oluyoruz. Suyun özkütlesi yumurtadan küçük olduğu için yumurta baskın geldi ve dibe battı. Diğer yanda tuzlu su molekülce yumurtadan daha ağır olduğu için yumurtayı yüzdürdü.Çocuklara anlatması biraz zor olsa da en azından özkütle, öz ağırlık gibi kavramları ilk duyduklarında fransız kalmamaları, temennisiyle bu deneyi yapıyoruz.

5. Kristal Şeker Deneyi

Malzemeler: tencere, tahta çubuklar, kavanoz, mandal, su, toz şeker, gıda boyası

Deney Yapılışı: Bir tabağa biraz şeker dökerek ıslak tahta çubukları şekere bulayın. Sonra 1 bardak suya 3 bardak şeker ekleyin ve ocakta karıştırarak tüm şekerin çözünmesini sağlayın. Hafifçe soğumaya bıraktığınız bu karışımı istediğiniz kadar kavanoza çocuğunuzun istediği renkteki boyayı ekleyerek eşit olarak dökün. Sonra her birine şekerlemiş olduğunuz çubukları batırın. Çubukları mandal yarıdmıyla sabitleyin ki dibine değmesin. Sonra bir hafta boyunca bekleyin. Bir hafta sonra ne olacak? Bir hafta sonra kristallenmiş çubukları kavanozdan alabilirsiniz.

Ne öğrendik?

Burada çocuklara çözünürlük ile ilgili temel şeyleri öğretmiş oluyorsunuz. Çok miktarda şekeri az miktarda suda çözerek, o karışımı şekerle doygun hale getiriyoruz. Sonra çubukları daldırdığımız o sıcak karışım bir haftada soğuyor soğuyor ve içindeki şekeri dışarı kusmaya başlıyor. Çubukların üzerine kristal olarak yapışıyor. Buradan da çözünmenin sıcaklık arttıkça artan bir şey olduğunu bu sayede suyun şekeri hapsedebilme yetisinin arttığını anlıyoruz.

6. Yanan Kibrit Deneyi

Malzemeler: bir kibrit ve aydınlatıcı

Deney Yapılışı: Bu deney hepsinden daha basit ve zahmetsiz gerçekten. Tek yapmanız gereken duvara gölgeniz düşecek kadar mesafede kibrit yakıp diğer elinizle de o kibritin üstünden aydınlatmanız. Göreceksiniz ki sadece kibritin ve elinizin gölgesi duvara düşerken kibit alevinin gölgesi duvardan silinmiş olacak.

Ne öğrendik?

Işık alan cisimler gölge üretirken, alevin bir gölgesi yoktur; çünkü, alev ışığın kendi içinden geçişine izin verir. Bu da gölge oluşmasını engeller. Bu deneyi yapmak hepsinden daha kolay evet ama anlatması da en zor olanı.

7. Renkli Süt Deneyi

Malzemeler: süt, gıda boyası, sıvı sabun, kulak çubuğu

Deney Yapılışı: Genişçe bir tabağa bir miktar süt koyuyoruz. Sonra sütün üzerine damla şeklinde gıda boyası damlatıyoruz. Son olarak da ayrı bir kapta sıvı sabuna batırdığımız kulak çubuğu ile damlattığımız renklerin ortasına hafifçe dokunuyoruz. Sonuç? Biz çubuğu hareket ettirdikçe renklerde sütün içinde dalgalanmaya başlıyor. Tabi siz değil de deneyi yaptığınız çocuk bu hareketi yapsa daha eğlenceli olabilir. Kristalize şeker deneyi gibi tehlikeli bir tarafı yok deneyin. Rahat olabilirsiniz.

Ne öğrendik?

Burada tam olarak ne olup bittiğini anlaması için çocuğun elini bir miktar yağlayıp sadece suyla yıkamasını ve yağlı ellerinden kurtulmasını söyleyebilirsiniz. Muhtemelen ya bu çıkmıyor diye ağlayarak size dönüşü çabuk olacaktır. O halde sabun kullanıp ellerini tekrar yıkamasını isterseniz ağlaması kesilecektir. Bu deneyi iki aşamada yapan çocuk belki daha rahat anlayacaktır arkasındaki bilimsel gerçeği. Sütün içerisine damlattığımız sıvı sabun sütle temas ettiği anda ayrılmak istemiyor ve moleküller birbirlerine tutunuyorlar. Yani elimizdeki yağ ile sabunun birbirine tutunduğu için elimizden uzaklaştığı gibi.

8. Tat Deneyi

Malzemeler: Tuz, toz şeker, bal, limon suyu, çocuk sayısı kadar kaşık ve gözleri bağlamak için bir bant

Deney Yapılışı: Kaselere bir miktar hepsinden konularak çocuklara gösterilir. Çocuklardan bunların ne olduklarını söylemeleri istenir. Sonra gözlerini bağlayıp yiyecekler tattırılır ve hangisi olduğu bilmeleri istenir.

Bütün çocuklara tattırdıktan sonra yiyeceklerin acı mı ekşi mi tatlı mı yoksa tuzlu mu olduklarını görmeden nasıl anladıklarını sorarız. Burda tat alma da dilimizin işlevini öğrenmiş olurlar. Beş duyu organımızdan birine artık fazlasıyla şina hale gelmişlerdir. Tabi deney bununla bitmiyor. Sonra dil gibi bir karton oluşturuyoruz ve dilimizin bölümlerine göre ayırıyoruz. Burada çocuklara dilimizin tat alma işlevlerine göre bölümlere ayrıldığını anlatmaya çalışıyoruz.

Ne öğrendik?

Dilimizin ucu tatlı yanları tuzlu arka yanlar ekşi ve en arkasının da acı tatları alabildiğini kartonun üzerindeki kısımları boyatarak öğretmeye çalışıyoruz. Bu şekilde deney yapan çocuklar hem görmüş, hem deneyim etmiş, hem de bilgiyi kaydetmiş olurlar.

9. Bitki Yetiştirme Deneyi

Malzemeler: Bulaşık süngeri, tohum, makas, kalem ve su

Deney Yapılışı: Kuru süngeri çocuğun istediği şekillerde kesmeye çalışın. Sonra tohumları süngerin deliklerin içerisine yerleştirin ve sulayın. Süngerleri güneş alan bir yere yerleştirin ve nemli kalmasına dikkat edin. Çocuğu süngeri belli zaman aralıklarda kontrol etmesini ve kuruysa sulamasını söyleyebilirsiniz. Bu şekilde sorumluluk duygusunun oluşmasına yardımcı olabilirsiniz. En kolay büyüyen bitki nane olduğu için kısa sürede sonuç alma adına naneyi tercih edebilirsiniz.

Ne öğrendik?

Bu deney diğerlerine göre daha durgun olsa da bir bitkinin gelişimine baştan tanık olmak çocuk açısından oldukça önemli. Tohum olan bir bitkinin yapraklı bir şeye dönüşmesine şahit olan çocuk bitkileri daha da merak edebilir. Canlanma ve büyüme kavramlarını kafasında somutlaştırabilir.

Deneyler Birlikte Vakit Geçirmemizi Sağlıyor.

Her yaştan çocukla keyifli ve öğretici vakit geçirebileceğiniz deney listeleri hazırlamaya alıştık sizler için. Günümüz teknolojisinde sadece tablet ve telefonlardan oyun oynayarak aslında ihtiyacından çok daha fazlasını öğrenen çocuklar, yetişkinlerle yapacağı bu deneyler sayesinde bilime olan merakını pekiştirebilir ve yaşadığı dünyayı belki daha iyi anlayabilir. Hiçbir şey anlamasa bile gerçek bir şeyler yapmış olma hali çocuğa kendini iyi hissettirecektir. Okula başladığı anda yapacağı deneylere de bir yakınlık hissedecektir. Aynı şeyler olmasa bile önceden deney yapmış olması onu okula daha erken ısındırabilir. Günümüz teknolojisi ne kadar gelişse de biz yetişkinlerin geleceğin mirasçılarına daha çok aktaracak deneyimimiz, paylaşacağımız keyifli vakitlerimiz ve birlikte yapacağımız eğlenceli deneylerimiz olmalı. Sizce de öyle değil mi??