Son yılların iş yaşamının en tartışmalı konularından bir tanesi de hiç kuşkusuz mobbing!
Peki nedir bu mobbing?
Mobbing’le mücadele etmek için neler yapılabilir? Mobbingin işverene ne tür cezait yaptırımı bulunuyor? Mobbing hakkında herkesin bilmesi gereken bilgileri sizin için toparladık.
Mobbing Nedir?
Mobbing genel olarak iş dünyasında “psikolojik taciz” olarak biliniyor. Mobbingi anlamak için Türk Dil Kurumu’na bakacak olursak, mobbing kavramının karşılığı olarak “Bezdiri” kelimesini belirlemiş ve bezdiriyi “İş yerlerinde, okullarda vb. topluluklar içinde belirli bir kişiyi hedef alıp, çalışmalarını sistemli bir biçimde engelleyip huzursuz olmasına yol açarak yıldırma, dışlama, gözden düşürme” olarak tanımlamış.
Tüm bunların ötesinde daha genel ve anlaşılır bir tanım yapmak gerekirse mobbing mevcut gücün ya da pozisyonun kötüye kullanılarak; sistematik olarak psikolojik şiddet, baskı, taciz, aşağılama, tehdit vb. şekillerde ortaya çıkan duygusal bir saldırı olarak tanımlanabilir.
Türkiye’de Mobbing Ne Durumda?
Türkiye’de mobbing üzerine kapsamlı bir istatistik çalışması yapılmasa da ALO 170 şikayet hattına gelen çağrılar üzerinden ülkemizde mobbingin genel durumu üzerine bir değerlendirme yapabiliriz. Son iki yılda gelen beş bin küsür çağrı incelendiğinde sonuçlar durumun ülkemizde son derece ciddi olduğunu gösteriyor.
Sektörler içinde mobbing durumunun sayılarına bakıldığında her gerçekleşen 10 mobbing olayından 7’sinin özel sektörde kalan üçünün ise kamuda gerçekleştiği yapılan ilk tespit.
İkinci önemli tespit ise son derece şaşırtıcı. Ülkemizde mobbinge maruz kalan ve bunun sonucunda ALO 170 hattına şikayette bulunan çalışanların cinsiyet dağılımına baktığımızda mobbinge maruz kalan kadın, erkek sayısının eşit olduğunu görüyoruz. Bu istatistik bize gösteriyor ki iş yerinde psikolojik şiddetin cinsiyeti yok, her çalışan bu şiddete bir şekilde maruz kalabilir. Elbette bu değerlendirme yapılırken baskılandığı için şikayette bulunamayan kadınları unutmamak gerekir.
Mobbingi Önlemek Mümkün mü?
Psikolojik şiddete maruz kalan çalışanın, mobbing uygulayan kişiye taciz edici söz ve davranışlarını durdurmasını açıkça söylemesi ve bu konuşmayı yaparken gerekirse tanıklık edebilecek bir kişinin tanıklık etmesini sağlaması bu konuda alınması gereken ilk ve en önemli tedbir olarak karşımıza çıkıyor. Bu aşamadan sonraki en önemli adım kurum içerisinde bulunan yetkili kişilerin durumla ilgili bilgilendirilmesi. Dikkat edilmesi gereken başka önemli nokta ise mobbing durumunu kanıtlayan delillerin toplanması. Yazışmalar, kamera kayıtları muhtemel yargı sürecinde psikolojik şiddete maruz kalan kişiye büyük fayda sağlayacaktır. Eğer varsa sendika ile iletişime geçilmesi, dayanışma yoluyla bu şiddet durumuyla mücadele edilmesi şiddete maruz kalan kişinin süreci atlatmasına yardımcı olacaktır. Son olarak unutulmaması gereken en önemli nokta mobbinge maruz kalan kişinin tıbbi ve psikolojik yardım alması süreç içerisinde kişiye büyük fayda sağlayacaktır.
Mobbing’e Maruz Kalıyorum! Ne Yapmalıyım?
Mobbing’e maruz kalanlar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, TBMM, Anayasa Mahkemesi, BİMER, Alo 170, Kamu Görevlileri Etik Kurulu, Kamu Denetçiliği Kurumu, Türkiye İnsan Hakları Kurumu ve İl, İlçe İnsan Hakları Kurulları gibi birçok kamu kurumuna başvurup haklarını arayabilirler.
Şikayet sürecinde mobbing yapıldığını kanıtlamak için kamera kayıtları, e- mailler, kullanılan ilaç faturaları, verilen işlerle ilgili belge ve örnekler delil olarak kullanılabilir ve bu deliler sürecin psikolojik şiddete maruz kalan çalışan lehine sonuçlanmasına büyük katkı sunar. Mobbingle mücadele için en etkin yol ise hiç kuşkusuz ALO 170, kamu ve özel sektör ayırt etmeksizin tüm çalışanlar şikayet ve bilgi almak için 7 gün 24 saat ALO 170 hattına başvurabilirler.
Şikayet Sürecinin Sonuçları Neler Olabilir?
Mobbing’e uğradığı kanıtlanan çalışan iş sözleşmesinin feshinden doğan kıdem, ihbar gibi bütün tazminatlarını alabilir. Buna ek olarak dava sonucunda manevi tazminata da hak kazanabiliyor. Yani işverenin eşit davranma borcunu ihlal ettiği gerekçesiyle işverenin yüksek miktarda tazminat ödemesi sonucu doğabilir.
Tüm bu sonuçlara ulaşmanın en önemli adımı ise mobbingi ispatlayabilmek. Süreç içerisinde toplayacağınız deliller durumu tüm açıklığıyla ortaya koyabilirse yukarıda bahsi geçen sonuçları süreç sonunda elde edebilirsiniz. Yargıtayın konuyla ilgili emsal teşkil edecek birçok kararı bulunuyor. Tekrar vurgulamakta fayda görüyorum bu süreçte sonucu belirleyen en önemli faktör sizin maruz kaldığınız psikolojik şiddeti ispatlayacak delilleri toplayabilmiş olmanız.
Mobbing’in İşveren Açısından Sonuçları Nelerdir?
Her şeyden önce mobbingin idari değil adli bir suç olduğunu unutmamamız gerekiyor. Türk Ceza Kanunu’nun 105. maddesinde “Bir kimseyi cinsel amaçlı olarak taciz eden kişi hakkında mağdurun şikâyeti üzerine, üç aydan iki yıla kadar hapis cezasına veya adli para cezasına hükmolunur. Bu fiiller; hiyerarşi, hizmet veya eğitim/öğretim ilişkisinden kaynaklanan nüfuzu kötüye kullanılmak suretiyle ya da aynı işyerinde çalışmanın sağladığı kolaylıktan yararlanılarak işlendiği takdirde, yukarıdaki fıkraya göre verilecek ceza yarı oranında artırılır. Bu fiil nedeniyle mağdur; işi bırakmak, okuldan veya ailesinden ayrılmak zorunda kalmış ise verilecek ceza bir yıldan az olamaz.”
Aynı kanunun 109. maddesinde ’’Bir kimseyi hukuka aykırı olarak bir yere gitmek veya bir yerde kalmak hürriyetinden yoksun bırakan kişiye, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası verilir. Kişi; fiili işlemek için veya işlediği sırada cebir, tehdit veya hile kullanırsa iki yıldan yedi yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Bu suçun kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle kamu görevinin sağladığı nüfûz kötüye kullanılmak suretiyle işlenmesi halinde yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza bir kat artırılır.’’ Bu iki kanunla mobbing suçu ve suç sonucunda uygulanacak yaptırımlar açıkça belirlenmiştir. Bu yaptırımlara ek olarak yukarıda bahsettiğimiz çalışanın maddi ve manevi tazminat davası hakları saklı kalır.
Susmayın, Hakkınızı Arayın!
Bu yazıda sizlere genel hatlarıyla iş yerinde psikolojik şiddet olarak bilinen mobbingden bahsettik. İş yerinde psikolojik şiddet / taciz kadın erkek ayırt etmeksizin her çalışanın yüzleşebileceği güncel ve büyük bir problem. Bu problemle başa çıkmanın en iyi yolu ise mobbingi yakından tanımak, önlemler hakkında bilgi sahibi olmak ve tabi ki şikayet süreci ve sonuçlara hakim olmak. Ülkemizde konuyla ilgili çalışanlar lehine verilmiş birçok emsal karar mevcut.
KAYIT ALTINA ALIN!
Ancak bu konuda en önemli adım maruz kalınan psikolojik şiddetin ispatlanabilmesi noktasında. Eğer iş yerinizde psikolojik şiddet ya da tacize maruz kaldığınızı düşünüyorsanız her şeyden önce bunu ispatlayabilecek durumda olmanız, kayıt altına almanız çok önemli. Şikayet süreci ve mobbing hakkında daha detaylı bilgi almak içinse sizi ALO 170 hattında yönlendirebiliriz. Unutmayın susmak hiçbir şey için çözüm değildir. Mobbinge katlanmak zorunda değilsiniz bu konuda kanunlar ve devlet sizin yanınızda.
