‘İnsan dili konuşmaz, dil insanı konuşur.’
Heidegger tarafından söylenen bu söz dillerin sadece bir iletişim aracı olmadığını, aynı zamanda düşüncelerimizi ve davranışlarımızı da şekillendirdiğini ortaya çok net koyuyor.
Dilin şekillendirici etkisini en çok ortaya koyduğu alanlardan biri olan, cinsiyetçi dil kullanımı kavramını son zamanlarda oldukça fazla duymaya başladığınıza eminim. Bunun sebebi bu konuda gittikçe artan bir bilincin oluşuyor olması ve daha da ön plana çıkan sosyal hareketlerin var olması.
Bugünlerde tekrardan cinsiyetçi dile karşı verilen mücadelenin gündeme gelmesini sağlayansa Oxford Üniversitesi’nde başlatılan bir uygulama.
Cinsiyetsiz Kişi Zamiri
Oxford Üniversitesi aldığı yeni bir kararla oldukça farklı bir uygulamaya imza attı. Üniversitenin öğrenci birliği bundan böyle cinsiyete dayanan kişi zamirleri yerine, cinsiyet vurgusu olmayan ‘ze’ kişi zamiri kullanılmaya başlanacağını açıkladı. Bu yeni zamirin kullanımıyla, trans ve eşcinsel öğrencilerin kendilerini daha rahat hissetmeleri ve toplumsal cinsiyet sınırlamalarının yıkılması hedefleniyor.
İngilizce’de pek çok Latin dilinde olduğu gibi kadınlar ve erkekler için farklı kişi zamirleri yer alıyor. Kadınlar için ‘she’, erkekler için ‘he’ zamiri kullanılırken, cansız nesneler ve hayvanlar için ‘it’ zamiri kullanılıyor. Türkçe’de ‘o’ zamirine denk gelen bu zamirler günümüzde pek kişi tarafından eleştiriliyor. Özellikle bireyleri sadece iki cinsiyet olarak gören bu anlayış dünyada hızlıca yükselen LGBTT hareketlerinin hedef noktasında.
Hatta yakın bir zamanda dini metinler ve anlatımlarda kendini gösteren cinsiyetçi oldukça eleştiri konusu olmuştu. Farklı dinlerde Tanrı’nın ‘he’ ile tanımlanması, yani bir erkek olarak algılanmasına karşı muhalif tartışmalar yaşanmıştı.
Oxford Üniversitesi öğrenci birliği de tam olarak bu tartışmalara son vererek yeni bir kişi zamiri kullanımı oluşturdular. Herkesi kapsayan bu yeni zamir ‘ze’.
Bu yeni zamiri yaygınlaştırmak adın çalışacak olan birlik, ze zamirinin derslerde, seminer ve panel gibi üniversite dışından insanlarında katıldığı aktivitelerde aktif olarak kullanılmasını hedefliyor.
Aslında zamirlerde ki cinsiyet vurgusu bir süredir gündemde. Cinsiyetsiz zamirlerse ilk defa Oxford Üniversitesi’nde kullanılmıyor. Geçtiğimiz yaz Amerika’da bulunan Tennessee Üniversitesi’nde benzer bir girişim başlatılmıştı. Girişim kapsamında yaz dönemi boyunca bu konuda bilgilendirici kılavuzlar dağıtılmış,üniversitede bir farkındalık oluşturmaya çalışmışlardı.
Tenessee Üniversitesi’nde yürütülen çalışmada ‘xe’ ve ‘ze’ şeklide kullanılması önerilen zamir, trans bireyler için ‘zie’ şeklinde kurgulanmış. Tenessee Üniversitesi gibi Cambridge Üniversitesi de bir süredir cinsiyetsiz zamiri kullanıyor.
