Çin’de hükümet tarafından duyurulan bir tasarı paketi pek çok bilimkurgu filmine taş çıkartacak nitelikte.
Hükümet vatandaşlarını ‘güvenilirlik‘ kriteri üzerinden puanlandırmayı planladığı duyurdu. Bu puanlandırma sistemi sayesinde Çin hükümeti vatandaşları üzerinde yeni bir kontrol mekanizması geliştirmeyi hedefliyor.
Peki ya Bu Puanlar Ne İçin Kullanılacak?
Independent’da yer alan habere göre ortada henüz tüm detaylarıyla planlanmış bir taslak yok. Ancak şöyle söyleyebiliriz ki mevcut puanları Çin vatandaşlarının nerelere seyahat edebileceğinizden tutun, bankadan ne kadar kredi alabileceğinize kadar pek çok konu belirleyici olacak.
Örneğin; Çinlilerin mevcut hükümet politikalarını eleştirdiği için puanınız düşebilir, puanınları düşük olduğu içinde bankadan kredi alamayabilirler. Kırmızı ışıkta geçtikleri için puanlarında yaşanacak bir düşük, devletten aldıkları aile bakım teşvikinde kesintiye sebep olabilir. İşte bu kurgulanan yeni düzende puanınız sizin kim olduğunuzu tanımlamayı ve bu tanımlama üzerinden de borç alıp alamayacağınız, çocuklarınızı hangi okula gönderip gönderemeyeceğinize veya havalı bir otelde oda tutup tutamayacağınıza kadar belirleyici olacak.
Böyle anlatılınca kulağa oldukça disütopik geldiğinin farkındayım ama kurgulanan şey tam olarak bu. 2020 yılına kadar da hayata geçirilmesi planlanıyor.
Hedeflenen Ne?
Eylül ayında devlet yeni bir yönetmelik üzerinde çalıştıklarını zaten dile getirmişti. Metnin temel prensibi ise şöyle açıklanmıştı: ‘ Eğer güven tek bir noktada zedelenirse, kısıtlamalar her noktada uygulancaktır’. Bu ifadeden anlaşıldığı üzere şirketlerin veya bireylerin sosyal güveni zedelediği noktada tüm ayrıcalıkların askıya alınması veya kısıtlanması söz konusu edilebilir hale getirildi. Bu da devletin rastgele denetimlerini ve ya oldukça sübjektif bir şekilde sosyal güven kavramını değerlendirmesine olanak verebilen bir durum.
Anlaşılacağı üzere devlet vatandaşlar üzerinde hem yeni bir denetim mekanizması oluşturmayı planlıyor, hem de ciddi bir bilgide tekelleşme inşaası söz konusu. Bu puanlama mekanizması ise sosyal medya, telefonlar, büyük şirketler, bankalar, güvenlik güçleri gibi farklı kurumlar ve aygıtlar aracılığıyla toplanan bilgiler üzerinden kurulacak. Aynı zamanda doktor, öğretmen gibi kamu görevlileri de vatandaşlar tarafından puanlandırılabilecek.
İnsanların ve kurumların neye göre puanlandırılacağı henüz tam olarak açıklanmış değil. Ancak iyi davranışın ödüllendirilmesi, kötü davranışın cezalandırılması temel prensip gibi gözüküyor. Çin’de şu an en çok sorulan soruysa kime göre iyi, kime göre kötü?
Çin’deki etkili isimlerden biri olan yazar Murong Xuecun durumu şu sözlerle değerlendiriyor:
‘Çin gittikçe devletin toplumu kontrol ettiği ve bireyin özel hayatına müdahale eden totaliter bir toplum olma yolunda ilerliyor. Devlet tüm bilgilerinize sahip olan ve onu sizin üzerinizde istediği gibi kullanan Big Brother rolünü üstlenmeye çalışıyor.’
Muhalif kanat ise yeni sistemin zaten bürokrasinin içinde var olan rüşvet olaylarını ve yolsuzlukları daha da arttıracağını dile getiriyor.
Önümüzdeki günlerde Çin’de bu tartışmanın farklı boyutlar kazanacağı kesin.Peki ya sizce böyle bir sistem toplumda sosyal adalette bir artış sağlar , yoksa yeni adaletsizlere yol mu açar?
Yorumlarınızı bekliyoruz.
