Çevreci Etkinliklerde Bugün: Kompost Yapıyoruz!

Doğada oluşan bir çok atık, aslında başka bir işlemin ham maddesi rolündedir. Yani işlevsiz olarak nitelendirilip çöpe atılan bir sürü madde, uygun olarak kullanıldığında doğada yepyeni bir şeye dönüşebilir. Kulağa mucize gibi gelen bu fikri evlerimizde de kolayca uygulayabiliriz. Her gün çöplerimizi dolduran evsel atıklarımızı, toprağa faydalı bir şekilde geri iade edebiliriz mesela.  Nasıl mı? Kompost yaparak. Bir çoğunuz belki de ilk kez duyuyorsunuz  bu kelimeyi. Herkesin kafasında gübre dendiğinde aşağı yukarı aynı şey canlanıyor olsa da kompost  fikri daha yeni yeni bilinmeye başladı. Gübreye nazaran daha çevreci ve üretimi daha kolay olan kompost  da bir kaç yıl içerisinde hak ettiği üne kavuşacak gibi duruyor.

Kompost Nedir?

Kompost, atıkların bir yerde toplanarak uygun koşullarda çürütülmesiyle oluşan doğal bir gübredir. Normal gübrelerden farklı olarak içerisinde doğal yollarla çözünen organik atıklar olduğu için içerisinde kimyasal barındırmaz. Bu yönüyle toprağa daha yararlıdır. Bir yandan da evsel atıkların çöp olarak gömülmesi ya da yakılmasının önüne geçerek, atıkların daha çevreci bir vizyonda toprağa dönüştürülmesine yardımcı olur.

Kompost Ne İşe Yarar?

Kompost toprağın havalanmasını ve beslenmesini sağlar. Toprağın asitliğini daha doğal bir yoldan dengeler.  Su tutma kabiliyetini artırır ve işlenmesini kolaylaştırır. İçerisinde hormon ya da pestisit gibi zirai tarım ilaçlarının da olmaması biz tüketiciler için oldukça sağlıklıdır. Toprağa yararı olan şey topraktan beslenen bizler için de aynı şekilde yararlı olmaktadır. Tüm bunlara ek olarak evsel atıklar toprak için çok güzel birşeye dönüşmektedir ve ‘ çöp’ olmaktan kurtulmaktadır. Bu da çevre kirliliğini azaltmada ciddi bir rol oynamaktadır.

Kompost Nasıl Yapılır?

Sıcak ve soğuk olmak üzere iki  tür olarak yapılan kompost  hem sanayi tipi büyük ölçeklerde hem de evlerin balkonunda küçük ölçeklerde yapılabilmektedir.  Bahçede bir kapta ya da toprağa açılan genişçe bir çukurda kolayca oluşturulabilir. Karışımın hava alması gerekir o yüzden kabın belli noktalardan delinmiş olması gerekmektedir.  Kompostun iki ana malzemesi vardır: biri azot bakımından zengin yeşiller ve diğeri karbon bakımından zengin kahverengiler. Maalesef karıştırdığınız her karışım komposta dönüşmez. Kompost için bu bahsettiğimiz karbon –azot oranını yakalamak gerekir. Bu azot karbon oranı bire üçtür.  Havalanması için tenekeleri delmeniz gerekiyor demiştik, çürümeyi hızlandırmak için içerisine bir miktar da su eklemeliyiz. Eklenilen su,  yığını cıvıtacak kadar çok olmamalıdır. Çürümeye bırakılan yığın üç beş günde bir karıştırılmalıdır. Bu havanın yığın içerisinde sirküle olmasını sağlar ve yığını homojenize etmeye yardımcı olur.

Sıcak ve soğuk kompostta azot karbon  oranı aynı şekilde kritiktir. Sıcak kompostlama yönteminin soğuktan farkı, daha küçük ölçeklerde yapılması ve 4-5 hafta içerisinde oluşması olup soğuk kompostlara sonradan yığın takviyesi  de yapılabilmektedir. Soğuk kompostlar daha geniş bir üretim bandı için oldukça etkili bir yöntemdir; ama, bitmesi 6 aya kadar uzayabilmektedir.

Komposta Neler Koyulabilir?

Evsel atıkları olduğu gibi atıyoruz , o da bize kompost olarak geri dönüyor gibi bir sihirli formülü yok maalesef  kompostun.  Evimizden gelen her türlü atıktan kompost yapamıyoruz. Seçici olmamız gerekiyor ve bir kaç hususa dikkat etmemiz gerekiyor.

Mesela,  azot ve karbon kaynaklarından  bahsedelim. Yığınınıza koyacağınız atıklardan karbonca zengin olanlar:

• dal parçaları
• ağaç kavukları
• kurumuş yapraklar
• gazete kağıdı
• talaş

azotça zengin olan yeşil malzemeler şunlardır:

• taze sebze meyve artıkları
• çay artıkları
• mutfak artıkları
• taze yapraklar
• çim
• yumurta kabuğudur.

Bunların yanında komposta koyulmaması gereken malzemeler de bulunmaktadır. Bunlara da kedi köpek dışkısı,  et balık gibi hayvansal ürünler, çocuk bezi ya da tuvalet kağıdı gibi kirli atıklar , plastikler ve asitli meyveler örnek verilebilir.  Bu tarz malzemeler eklendiğinde bu çürümeyi yavaşlatır ve çürüme boyunca etrafa pis bir kokunun yayılmasına neden olur. Çürüme başlı başına pis kokan bir süreçtir aslında. İçine koyulmaması gereken malzemeleri eklediğinizde  olması gerekenden başka, çöpe yakın bir koku salınmaktadır. Doğal yollarla gerçekleşen çürüme de etrafa hoşnutsuz bir koku yayabilir ama bu oldukça normaldir ve kısa sürer. Hazırlıklı olun!

Sıra Geldi Yığını Hazırlamaya

Yığın hazırlanmadan önce kabın hava alması için kapta delikler oluşturmalıyız. Sonrasında alta karbon açısından zengin kahverengi malzemeleri yerleştirip üzerine azotça zengin yeşil malzemeleri eklememiz gerekmektedir. Üzerine bir miktar toprak serpiştirmenizde fayda var ki bu sayede doğal mikroorganizmaları yığına eklemiş oluyorsunuz. Sonra bu sırayla yığını bir metreyi geçmeyecek şekilde devam ettirebilirsiniz. Yığına koyacağınız dal parçaları ya da evsel atıklar küçük olmalıdır. Çürümenin kolaylaşması açısından büyük olan malzemeleri yığına eklemeden önce küçük parçalara ayırmalısınız. Yığın kuru gözüküyorsa su eklemeyi unutmayın. Dört beş gün arayla bu yığını karıştırmalısınız. Dört beş ay sonra yığına baktığınızda aynı toprak gibi kahverengi bir malzeme göreceksiniz. Bu  kompostunuz kullanıma hazır demek  oluyor?

Neden Kompost Yapmalıyız?

Kompost, tarımda kullanılan zirai ilaçlara ve gübreye doğal bir alternatiftir. Atıklardan oluşturulan kompostun içeriğinde kimyasal bir  malzeme olmaması, sağlık açısından son derece faydalıdır. Son dönemlerde yaygınlaşan organik tarım tüketicilere sağlıklı ve kimyasaldan arınmış yiyeceklerin en doğal halini sunmayı amaçlamaktadır. Bir yandan sürdürebilirlik ve gıda güvenliği gibi konuları da kapsamaktadır. Tam bu noktada kompost çöp olarak atılan organik atıkların toprağa geri dönmesini sağlar.  Doğada oluşan kirliliğin azaltılmasına yardımcı olur. Toprağa olan faydalarını da eklemek gerekir. Doğa dostu kompost toprağın ihtiyaçlarına cevap verir. Toprağı besin açısından zenginleştirir, havalandırır, toprağın boşluk hacmini artırır, su tutma kapasitesini artırır. Köklerin daha kolay tutunmasını sağlar. Toprağın çatlamasını engeller ve drenaj sağlar. Toprağın ihtiyacı olan mineral besin içeriğini artırır özellikle hümik ve fülvik asit gibi alınamayacak formdaki besinlerin bitki tarafından alınmasını kolaylaştırır.  Gördüğünüz gibi kompost gerçekten de doğa dostu ve aynı zamanda çok çevreci bir yöntem.

Evin İçinde Kompost Yapılabilir Mi?

Kompost için evsel atıkları kullanıyorsak kompostu da evde yapabiliriz fikri kulağa hiç de fena gelmiyor. Geçtiğimiz haftalarda adını duyduğumuz bu yeni ürün tam da bu amaç için tasarlanmış. ZERA Food Recycler adını verilen başarılı inovatif tasarımdan kompost yapabilmek mümkün! Başlangıçta bitkisel kaynaklı bir malzeme yerleştirdikten sonra gün içerisinde oluşan tüm yiyecek atıklarınızı bu kaba atıyorsunuz. İşte tüm yapmanız gereken bu. İçerisindeki su ve ısı dengesini kendisi stabilize ediyor ve 24 saat içerisinde kompostunuzu hazırlıyor. Altındaki çekmeceden alacağınız malzemeyi bahçenize saksınıza dökebilirsiniz. Evlerde rahatça kullanılan bu makine, ilerleyen yıllarda kompost yapımını daha da  kolay yaygınlaştıracağa benziyor.

Hem doğa dostu hem çevreci aynı zamanda insan sağlığı açısından da çok  önemli bir yere sahip olan kompost hepimizin bilmesi gereken ve başkalarına da öğretmesi gereken bir yöntem. Sizler de minik minik ölçeklerde  en azından balkonunuzda deneyebilirsiniz. Neden olmasın?