Panik atak çağımızın en sık görülen psikolojik rahatsızlıklarından biri. Birden bire basan anksiyete ve korku, nefes almada güçlük ve kalp atışının anormal hızlanması olarak özetlenebilecek panik atak hakkında gelin daha detaylı bilgi edinelim.
Panik Atak Nedir?
Panik atak, kişide ani korku ve anksiyeteye yol açan psikolojik bir durumdur. Kalp çarpıntısı, terleme, titreme, nefes almada güçlük ve yoğun endişenin de görüldüğü panik atak, saniyeler sürebileceği gibi saatler de sürebilir. Panik atak semptomları genelde fiziki olarak tehlikeli değildir.
Panik bozukluğu, sosyal anksiyete bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu, uyuşturucu kullanımı, depresyon ve başka türlü medikal sorunlar nedeniyle oluşabilen panik atak, birden bire ortaya çıkabilir. Sigara kullanımı ve psikolojik stres de panik atağın ortaya çıkmasında etkili faktörlerdendir. Fakat sebebi ne olursa olsun, panik atak tedavi edilebilir bir rahatsızlıktır.
Tekrar Edebilir
Panik atak, tek bir seferde de görülebilir, tekrar da edebilir. Ancak tekrar eden panik atak dalgaları, genelde belli bir durum tarafında tetiklenir. Örneğin asma köprünün üzerinden geçmek ya da topluluk önünde konuşma yapmak, özellikle daha önceden panik atak geçiren kişilerin tekrar panik atak geçirmesinde rol oynayabilir. Kişi bulunduğu durumdan ya da ortamdan kurtulamayacakmış hissi yaşadığı için panik duygusu yoğundur.
Panik Atak Belirtileri Nelerdir?
Panik atak geçiren insanlar genelde ölüm korkusu, kalp krizi korkusu, bayılma hissi, baş dönmesi, uyuşukluk gibi şeyler hissederler. Nefes almada ve bedeni kontrol etme de panik atağın belirtilerindendir. Görüş açısının düşmesi de vücuttaki kanın baştan vücudun diğer bölgelere yönelmesi sonucu ortaya çıkan bir diğer semptomdur. Bu durumlar, kişide kaçma, mekanı terk etme isteği gibi durumlara yol açar.
Panik atak her şeyden önce sempatetik sinir sisteminin yol açtığı bir durmdur. Titreme, nefes darlığı, kalp çarpıntısı, göğüs ağrısı, soğuk ya da sıcak basması, yüz ve boyun bölgesinde yanma hissi, baş dönmesi, yoğun yutkunma hissi ve hareket güçlüğü gibi semptomlar bir kişinin panik atağa yatkın olduğunu gösterir diye yorumlanabilir.
Kalp Krizine Benzer Ataklar
Genelde nefes darlığı ve göğüs ağrısı en belirgin semptomlardır. Panik atak geçiren insanlar genelde yanlış bir biçimde “kalp krizi” geçirdiklerini sanıp hastaneye başvururlar. Ancak göğüs ağrısı ve nefes almada güçlük kalp ve damar hastalıklarına yönelik semptomlar olsa bile bu durumları anksiyeteye bağlamak psikolojik sağlık değerlendirmesi ve elektrokardiyografi çekilene kadar dışlayıcı teşhis kapsamına girer.
Panik atak, süresi ve yoğunluğu bakımından diğer anksiyete bozukluklarından ayrılır. Panik atak genelde akıl sağlığına yönelik bir bozukluk olarak değerlendirilmese bile çeşitli psikolojik rahatsızlıklar tarafından tetiklenebilir.
Panik Atağa Yol Açan Faktörler Nelerdir?
Uzun Dönemli Nedenler
Panik atağa zemin hazırlayan uzun dönemli nedenlere bakacak olursak şöyle bir tablo çıkar karşımıza: Panik atağın tohumları genelde yetişkinliğin başlangıç yıllarında atılır. Ancak her yaşta görülebilir. Kadınlarda ve zeka seviyesi ortalamanın üstündeki insanlarda daha sık panik atak görülür. İkizlere yönelik yapılan çalışmalarda anksiyete bozukluğu yaşayan bir kişinin, ikizine göre %31 ila %88 arasında daha çok panik atak geçirdiği görülmüştür. Yine baskıcı aileler, zamanla biriken stres yükü de panik atağa zemin hazırlayan faktörler arasındadır.
Biyolojik Faktörler
Obsesif kompulsif bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu, Wilson hastalığı, kan şekeri düşüklüğü, hiper tiroid gibi durumlar da panik atağa zemin hazırlayan biyolojik faktörlerdendir.
Marijuana
Harvard Medicine School‘un bir raporuna göre “marijuana içmenin en sık görülen yan etkiler anksiyete ve panik atak”tır. Çalışmalar, rekreasyon amaçlı marijuana içen kişilerin %20-%30’unda panik atak görüldüğünü göstermiştir.
Kısa Dönemli Faktörler
Bir yakının ölümü, ekonomik sorunlar, romantik ilişkilerin sona ermesi, hayatta başka bir evreye girmek gibi durumlar da panik atağa yol “açabilen” kısa dönemli faktörlerdendir.
Antidepresanı Birdenbire Bırakmak
Ayrıca kullanılan bir ilacın, “uyuşturucunun” ya da antidepresanın birden bire bırakılması sonucu yaşanan “çekilme” hali de panik atağa neden olabilir.
Panik Atak Nasıl Teşhis Edilir?
Tipik bir panik atak yukarıda da bahsettiğimiz gibi zararlı durumlar şeklinde kendini gösterir. İlk panik atağını geçiren bir kimse genelde kalp krizi geçireceğini düşündüğü için direkt hastaneye gitme ya da ambulans çağırma eğilimi gösterir.
Böyle bir durumda doktor kişinin medikal geçmişini analiz eder. Hastanın geçmiş akıl sağlığı sicili ya da geçirilen ameliyatlar ve hastalıklar dikkate alınır. Hastanın düzenli ya da son zamanlarda kullandığı ilaçlar öğrenilir.
Panik atak için aşağıda ve DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition) adlı American Psychiatric Association tarafından yayımlanan ve akıl sağlığına dair başucu kitabı olarak kabul edilen kitapta belirtilen durumlardan en az 4 tanesinin tecrübe edilip edilmediği öğrenilir:
- Kalp çarpıntısı
- Titreme
- Nefes almada güçlük
- Boğulma hissi
- Yoğun yutkunma ihtiyacı
- Göğüs ağrısı
- Baş dönmesi
- Gerçeklik hissinin kaybolması
- Kontrol kaybetme korkusu
- Soğuk ya da sıcak basması
Bu durumlardan en az dört tanesi varsa panik atağın varlığına dair ciddi bulgular edinilmiş demektir.
Panik Atak Nasıl Tedavi Edilir?
Panik atak, psikolojik tedaviler ve ilaçlarla etkili şekilde tedavi edilebilir. Psikoterapi panik atağın tedavi edilmesinde şu ana kadar bilinen etkili çözüm yoludur. Aynı şekilde panik atak tedavisi için antidepresanlar da yazılabilir hekim tarafından. Kişinin geçmişine, panik atağın düzeyine ve kişinin tercihine bağlı olarak bu iki yöntemden biri kullanılabilir.
Psikoterapi
Psikoterapi panik atak sorunu yaşayan kişilere yönelik en etkili tedavi yöntemlerinden biridir. Amaçlanan şey, panik atağın doğasını anlayarak bu durumdan kurtulmanın yollarını kişisel olarak öğrenmektir.
Bilişsel davranışçı terapi olarak bilinen psikoterapinin kolu, panik semptomlarının zararlı olmadığını kişinin tecrübelerine dayandırarak hastaya yardımcı olmaya çalışır. Terapi seansları esnasında psikoterapist hastaya panik atak esnasında görülen semptomları tekrarlamasını ister. Paniğe yol açan fiziksel duyular tehdit edici bir hal almadığı zaman panik atak çözülmeye başlar. Başarılı bir terapi süreci sonunda, hastanın panik atak yaşama ihtimali yüzünden kaçındığı durumlara ve sosyal ortamlara katılım konusunda da olumlu gelişmeler görülür.
Psikoterapi yoluyla tedavinin gün aşırı başarılı olması beklenmemelidir. Terapi sürecinde panik atak semptomları görülebilir, ancak terapi devam ettiği müddetçe birkaç ay içinde bu belirtiler ufak ufak azalır.
Antidepresan
Panik atak belirtilenin azaltılmasında antidepresanlar da hekim tarafından yazılabilir. Serotonin geri alım inhibitörü (SSRI) olarak bilinen antidepresanların diğer türlere göre daha az yan etkisi vardır. Hekimler, panik atak tedavisinde genelde bu antidepresan türünü reçete ederler. Paxil, Prozac, Pexeva gibi ilaçlar bu kategoriye girer.
Serotonin geri alım inhibitörü dışında Effexcor, Xanax, Klonopin gibi ilaçlar da yazılabilir.
Doktorun yazdığı ilacın pek faydasını görmediğiniz durumlarda doktorunuza tekrar başvurabilir, farklı bir ilaç türü tavsiyesi alabilirsiniz. Unutmayın, bu tür ilaçların faydasını görmek için en az birkaç hafta düzenli olarak kullanmak gerekir.
Beslenme, Egzersiz ve Yaşam Tarzı
Panik atak ve panik bozukluğu yukarıda bahsettiğimiz terapi ve ilaç tedavisiyle büyük oranda tedavi edilebilir. Buna ek olarak panik atak yaşayan kişinin kendisi de beslenme ve egzersiz aracılığı ile bu tedavileri destekleyebilir.
Öncelikle tedavi planınıza sıkı sıkı uymalısınız. Doktorun verdiği ilaç düzenli kullanmalı ve terapi görüşmelerinizi aksatmamalısınız.
Kahve, alkol, sigara ve marijuana gibi şeylerden uzak durmalısınız, zira bu maddeler panik atağı artırabilir ve tedaviyi güçleştirebilir.
Uykunuzu düzene sokmalı ve günde en az 7 saat uyumalısınız. Uykusuzluk ve yeterince uyumamak gün içinde sinirlerinizin bozulmasına zemin hazırlar. Bu nedenle uyku, panik atağın atlatılmasında önemli bir husustur.
Zihni Rahatlatan Aktiviteler Şart
Spor yapmak, jimnastik, aerobik de hem bedeni hem de zihni rahatlatan aktivitelerdir. Bu nedenle spor yapmaya devam etmeli, yapmıyorsanız da spora başlamalısınız. Spor salonundan çıktıktan sonra yaşadığınız o tatlı yorgunluk, zihninizin panik atak, anksiyete, depresyon gibi şeylerle meşgul olmasını önler.
Ailenizle ve arkadaşlarınızla kaliteli zaman geçirmek de panik atağın önlenmesinde oldukça etkilidir. Kendinizi sosyal hayattan izole ederseniz panik atağı kışkırtırsınız. Bu yüzden sosyalleşmeye, kitap kulüplerine ya da herhangi bir topluluğu katılmaya özen gösterin. Yeni insanlarla tanışmak, yeni insanlarla zaman geçirmek oldukça iyi gelecektir.
Panik Atak Yaşayan İnsanların Hikayeleri
Şimdi de sağlık, psikoloji ve beslenme konularında oldukça sıkı bir site olan Self.com‘da yayınlanan panik atak hikayelerine bakalım. Panik atak yaşayan insanların o an neler hissettiğini birinci ağızdan öğrenmek için buyrun:
Ölüm Böyle Bir Şey Olsa Gerek
“24 yaşındayken New York’ta stüdyo dairede tek başıma yaşıyordum. Her zamanki gibi bilgisayar başında bir şeyler uğraşırken birden bire kalbim feci şekilde çarpmaya başladı. Kanın damarlarıma yaptığımı baskıyı çok iyi hissediyordum. Ellerimi fena halde titrediğini, bulanık görmeye başladığımı fark ettim.
Birden bire ateş bastı ve terlemeye başladım. Kazağımı çıkardım ve yüzümü soğuk suyla yıkamaya gittim. Banyoya gittiğimde bu kez de tüm bedenim titremeye başladı. Derin bir nefes alıp sakinleşmeye çalıştım ama nefes almakta da güçlük çekiyordum.
Kafamın içinde bir ses “Ölüyorsun.” dedi. “Ölmek böyle bir şey ve sen tek başına ölüyorsun.” diyordu kafamın içindeki ses.
Daha sonra yere uzandım. Tekrar ayağa kalkıp kendime gelene kadar ne kadar zaman geçti bilemiyorum. 30 saniye de olabilir, 3 saat de… Sonra kendimi yatağa attım ve 13 saat aralıksız uyumuşum.”
Bu Yazıyı Yazarken Panik Atak Geçiriyorum
“Şu an 39 yaşındayım ve 25 yaşından beri nadir de olsa panik atak geçiriyorum. Bazı ataklar 20 dakika sürüyor bazılarıysa hiç bitmeyecekmiş gibi hissettiriyor.
Şu an çok hızlı nefes alıp veriyorum, titriyorum ve vücudumu ateş basmış halde. Son derece irrasyonel endişelerim var. Kıyamet kopuyor gibi hissediyorum.”
Suyun Altında Boğuluyormuşum Gibi Hissettim
“Sanırım ilk panik atağımı 19 yaşında geçirdim. Ailemden çok uzaktaydım, çok stresli ve endişeliydim. Ayrıca saçma sapan bir ilişkim vardı. O zamanlar ayda birkaç kez panik atak geçirirdim, şimdiyse yılda bir kez oluyor.
Panik atak geçirirken hiç bitmeyecekmiş gibi ağlıyorum. Nefes alamıyorum, sanki suyun altında boğuluyormuşum gibi hissediyorum. Sonra bedenimi kontrol edemez hale geliyorum. Her yerim titremeye başlıyor.
Benim için panik atağın en korkutucu kısmı ne kadar süreceğini asla kestiremeyişim.”
Ölüyorum Zannettim
“İlk panik atağımı sanırım üniversitede yaşamıştım. O zamandan beri neyse ki fazla panik atak geçirmedim. O zaman neyin panik atağa sebep olduğunu hatırlamıyorum ama o an ölüyorum zannetmiştim.
Fiziksel belirti olarak da göğüste bir ağrı, baş dönmesi, boğuluyormuş hissi ve uyuşukluk hissiydi. Ertesi gün bedenimin yorgunluğunu anlatmak için kelime bulamıyorum doğrusu.
İlk atağın ne kadar sürdüğünü hatırlamıyorum ama hemen bir arkadaşımı aramıştım. Yanıma geldiğinde yığılıp kaldım. Bu konuda hemen yardıma gelen bir arkadaşa sahip olduğum için şanslıydım. Ama maalesef her zaman böyle bir imkana sahip olunamayabiliyor.”
İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
Düşmanımızı Tanıyalım: Anksiyete Nedir, Neden Yaşanır, Nasıl Aşılır?
Tükenmişlik Sendromu ve Bu Derdin Devası
Çekingenlik ve Utangaçlık Olarak Bilinen Sosyal Fobi Aslında Nedir?
Duyguların Uçlarda Olma Hali: Bipolar Bozukluk Nedir?
Bir Beden, Onlarca Karakter: Çoklu Kişilik Bozukluğu Hakkında Bilmeniz Gerekenler
One Comment
Leave a Reply